کارکردهای بلاغی ترکیبات معطوف با حرف عطف «واو» در اشعار شفیعی کدکنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. (نویسندة مسئول)

2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

3 مربی گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

سروده‌های شفیعی‌کدکنی جلوۀ بلاغی خاصی دارد که حکایت از تسلط و توجه بسیار شاعر بر بلاغت کلام دارد. یکی از جلوه‌های بلاغی شعر م.سرشک، بلاغت در سطح الفاظ است. در این سطح، خواننده متوجه ترکیبات عطفی فراوانی می‌شود که کاربرد آن بسیار فراتر از زبان معیار است؛ گاهی «هم‌حروفی» در ترکیبات عطفی، موسیقی درونی کلام را افزوده است و گاه موسیقی کلام، معنا را تحت تأثیر قرار داده  است؛ چنان‌که کشف ارتباط معطوف‌علیه و معطوف تأمل‌برانگیز به نظر می‌رسد؛ بنابراین در این تحقیق، ترکیبات عطفی در سه مجموعۀ شعر «آیینه‌ای برای صداها»، «هزارۀ دوم آهوی کوهی» و «طفلی به نام شادی»، با رویکرد بلاغی بررسی می‌شود تا کمیّت استفاده از ترکیبات عطفی با حروف مشترک مشخص شود و بلاغت ترکیبات عطفی در بعد بیانی و معنایی روشن شود. در این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شد داده‌های تحقیق از طریق منابع کتابخانه‌ای جمع‌آوری شد. بررسی ترکیبات عطفی در سروده‌های شفیعی کدکنی نشان داد که این شاعر معاصر چنان‌که به‌عنوان محقق و نقاد بر  نظریۀ «جادوی مجاورت» تأکید داشته است در سروده‌های خود از خاصیت همنشینی کلمات هم‌آهنگ با صامت مشترک(به‌ویژه اشتراک صامت اول کلمات) بهره برده است؛ به‌طوری‌که در ورای مجاورت برخی ترکیبات عطفی، افزون بر موسیقی کلمات، صور خیال قابل کشف است و نیز تلاش در هماهنگی و خوش‌آهنگی کلمات معطوف گاه باعث خلق کلمات تازه‌ای شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Rhetorical Functions of Coordinative Compounds with the Conjunction ‘Vāv’ in the Poetry of Shafi’i Kadkani

نویسندگان [English]

  • Zohreh Ahmadipur Anari 1
  • Mosa Ghonchepour 2
  • Hakimeh Daneshvar 3
1 Assistant Professor, Department of Language and Literature Education, Farhangian University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
2 Assistant Professor, Department of Language and Literature Education, Farhangian University, Tehran, Iran.
3 Instructor, Language and Literature Department, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Shafi’i Kadkani’s poems possess a distinctive rhetorical quality that reflects the poet’s mastery and deep attention to the eloquence of language. One of the rhetorical dimensions of his poetry lies at the level of words. At this level, the reader encounters numerous coordinative compound whose usage far exceeds that of standard language. Sometimes, the use of paronomasia within these coordinative phrases enhances the internal music of the text. At other times, the musicality of the words influences their meaning, making the discovery of the relationship between the coordinated elements particularly thought-provoking. Therefore, this study examines coordinative compounds in three poetry collections; A Mirror for Sounds, The Second Millennium of the Mountain Deer, and A Child Named Shādi, from a rhetorical perspective. The aim is to determine the frequency of coordinative compounds sharing common letters and to clarify their rhetorical functions in both expressive and semantic dimensions. This descriptive-analytical research gathered its data through library studies. The analysis of coordinative compounds in Kadkani’s poetry reveals that this contemporary poet, researcher and critic emphasizes the theory of “the magic of proximity.” He skillfully exploits the property of combining words with shared consonants – especially the initial consonants – so that beyond the mere proximity of some coordinative phrases, figurative imagery emerges alongside the musicality of the words. Moreover, the effort to harmonize and coordinate these words has occasionally led to the coinage of entirely new expressions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conjunctive compounds
  • coordination magic of proximity
  • Shafi’i Kadkani
- احمدی بیگلی، بهیه؛ قاری، محمدرضا (1394). «کارایی حرف «واو» از دیدگاه علم معانی». مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره سی‌وهشتم. 197-173.
- احمدی‌پوراناری، زهره (1395). «صنعت تشابه مضمر و شناسایی مواضع آن در نثر فنی. با بررسی کلیله‌و‌دمنه و مرزبان‌نامه». مجموعه مقالات دومین همایش متن‌پژوهی ادبی. ج2. 307-291.
خوش‌حساب، ساناز؛ جبری، سوسن؛ پرنیان، موسی (1401). «تحلیل زیبایی‌شناختی عنوان داستان‌های فارسی». مجلۀ مطالعات زبانی و بلاغی. 13(27). 144-125.
- دهخدا، علی‌اکبر ( 1377). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.  روزنه.
زادخوت، مینا؛ حسن‌لو، حیدر؛  نوحی، نزهت؛ آریان، حسین (1402). «بررسی جادوی مجاورت در مجموعۀ آیینه‌ای برای صداها سرودۀ شفیعی کدکنی». دانشگاه سمنان: مطالعات زبانی و بلاغی. 14(34). 301-334.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1377). جادوی مجاورت. بخارا. 1. ش 2. 26-16.
 - شفیعی کدکنی، محمدرضا  (1398الف). آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
  - شفیعی کدکنی، محمدرضا (1398ب). هزارۀ دوم آهوی کوهی. تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1399). طفلی به نام شادی. تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ گلچین، میترا (1381). «جلوه‌هایی از جادوی مجاورت در مثنوی». ضمیمۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 42-29.
_ شمیسا، سیروس (1383). نگاهی تازه به بدیع. ویرایش دوم. تهران: فردوس.
_ صفوی، کوروش (1394). از زبان‌شناسی به ادبیات.تهران: سورۀ مهر.
_ فرشیدورد، خسرو (1392). دستور مفصل امروز بر پایۀ زبان‌شناسی جدید. تهران: سخن.
_ کلباسی، ایران (1387). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
_ معین، محمد ( 1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
_ همایی، جلال‌الدین (1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.