بررسی رابطه استعاره و اسطوره در اشعار احمد‌رضا احمدی و منوچهر آتشی با تکیه بر روش‌شناسی ژیلبر دوران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

10.22075/jlrs.2024.34935.2503

چکیده

جستار پیشِ‌رو، با تکیه بر روش‌شناسی ژیلبر دوران (Gilbert Durand)، به بررسی رابطة میان استعاره و اسطوره در اشعار دو سرایندة ایرانی، احمدرضا احمدی و منوچهر آتشی، می‌پردازد. از منظر دوران، استعاره، مکانیسم درک و تجربة شناختی است و اسطوره، به‌مثابة نمادی از ناخودآگاهِ جمعی انسان، شناخته می‌شود. وی بر این باور است که درک و دریافت هر متنی، مبتنی بر آشکار‌سازی اسطوره‌‌هاست. هدف پژوهش حاضر، این است که برای خوانندگان، تشریح نماید که چه تعداد از سروده‌های دو شاعر مد‌نظر، در حیطة دسته‌بندی و چیدمان صورت‌گرفته بر پایة نگرش دوران، قرار می‌گیرند. بخش ابتدایی تحقیق، به بررسی تعاریف و نظریات مربوط به استعاره و اسطوره می‌پردازد؛ به این معنی که استعاره به درک مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم ملموس و اسطوره به تفسیر و درک رویدادها و پدیده‌های طبیعی و اجتماعی از منظر نمادین و ناخودآگاهِ آن می‌پردازد. در ادامة پژوهش، با تکیه بر روش توصیفی- ‌تحلیلی به بازنگری و بررسی اشعار دو شاعر یاد‌شده براساس روش‌شناسی دوران و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای خواهیم پرداخت. هر دو شاعر، از استعاره و اسطوره برای بیان مفاهیم انتزاعی و درک پیچیدگی‌های هستی استفاده کرده‌اند. تحلیل اشعار این دو شاعر، نشان می‌دهد که استفاده از استعاره و اسطوره در سروده‌هایشان، بازتابی از درک آن‌ها از جهان و تلاش برای بیان تجربیات ذهنی و روحیِ خود است. نتایج این پژوهش، حاکی از آن است که استعاره و اسطوره دو مکانیسم درهم‌‌تنیده هستند که در خلق و درک اشعار این دو شاعر نقشی بِسزا ایفا می‌کنند. این دو مفهوم به‌عنوان ابزارهایی بیانی و شناختی، در خدمت شاعران مزبور قرار گرفته‌اند تا آن‌ها را در انتقال تجربیات و حالات درونی‌شان یاری دهند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Relationship between Metaphor and Myth in the Poetry of Ahmadrezā Ahmadi and Manūchehr Ātashi based on the Methodological Framework of Gilbert Durand

نویسندگان [English]

  • Rahim Koushesh shabestari 1
  • Kamal Rasoulian 2
  • Afshin Sanaei Pourpak 3
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Urmia University, Urmia, Iran.
2 Phd Student in Persian Language and Literature, Urmia University, Urmia, Iran (Corresponding Author)
3 PhD student in Persian Language and Literature, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

Drawing on Gilbert Durand's methodology, the present research examines the relationship between metaphor and myth in the poetry of two Iranian poets, Ahmadrezā Ahmadi and Manūchehr Ātashi. From Durand's perspective, metaphor is a mechanism of understanding and cognitive experience, and myth is known as a symbol of the collective unconscious of man, upon whose unraveling the understanding and receiving of any text depends. The present research aims to examine the extent to which the poems by these two poets align with the categories and structures proposed in Durand’s theoretical framework. The first part of the research deals with the definitions and theories related to metaphor and myth. This implies that metaphor facilitates the understanding abstract concepts through tangible ones and myth interprets and explains natural and social phenomena from a symbolic and unconscious perspective. The research proceeds with a descriptive-analytical method to review the poems of the two poets, using Durand's model and library resources. Accordingly, both poets use metaphor and myth as a tool to express abstract concepts and understand the complexities of existence. The analysis shows that the use of metaphors and myths in the work of both poets is a reflection of their understanding of the world and their efforts to express their mental and spiritual experiences. The findings of this research indicate that metaphor and myth are two intertwined mechanisms which play an important role in understanding the poetry of Ahmadi and Ātashi. These two concepts have been used as expressive and cognitive tools to help the poets convey their experiences and inner feelings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahmadrezā Ahmadi
  • Manūchehr Ātashi
  • Gilbert Durand
  • metaphor
  • myth
  • contemporary poetry
  • آتشی، منوچهر (1353). دیدار در فلق. تهران: امیر‌کبیر.
  • احمدی، احمدرضا (۱۳۸۷). همة شعرهای من. ج۱. تهران: چشمه.
  • الیاده، میرچا (1382). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمة رؤیا منجم. تهران: نشر علم.
  • باباخانی، مصطفی (۱۳۹۲). کاربرد کهن الگو در شاهنامه. تهران: جامی.
  • پاینده، حسین (1401). نظریه و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای. تهران: سمت.
  • تایسون، لیس (۱۴۰۱). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. ترجمة مازیار حسن‌زاده. تهران: حکایت قلم نوین.
  • دوران، ژیلبر (1398). تخیل نمادین. ترجمة روح‌الله نعمت‌اللهی. تهران: حکمت کلمه.
  • دورکیم، امیل (1403). قواعد روش جامعه‌شناسی. ترجمة هوشنگ نایبی. تهران: آگاه.
  • ستاری، جلال (1376). اسطوره در جهان امروز. تهران: مرکز.
  • سروش، سارا؛ مزاری، نگار؛ خامنه‌باقری، طاهر (1394). «بررسی ترس از مرگ در سه قطره خون هدایت و ضد اخلاق ژید بر اساس روش نقد ژیلبر دوران». دانشگاه شهید بهشتی: مجلة نقد زبان و ادبیات خارجی. (15)، 291-275.
  • شریف‌زاده، صدیقه (1402). «استعارة مرگ در شعر احمد‌رضا احمدی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی». دانشگاه بین‌المللی امام خمینی: دو فصلنامة پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زبان و ادبیات فارسی. 2(1). 23-1.
  • شریفی‌ولدان، غلامحسین؛ شمعی، میلاد (۱۳۹۰). «تحلیل صورت‌های خیالی در شعر پایداری بر اساس نقد ادبی جدید (روش ژیلبر دوران)». دانشگاه شهید باهنر کرمان: نشریة ادبیات پایداری. (۳ و ۴). 321-299.
  • شفیعی‌کدنی، محمد‌رضا (1403). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگه.
  • شمیسا، سیروس (۱۳۹۹). نقد ادبی. تهران: میترا.
  • شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1387). فرهنگ نمادها: اساطیر، رؤیاها، رسوم، ایماء و اشاره، اشکال و قوالب، چهره‌ها، رنگ‌ها، اعداد. ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی. ج5. تهران: جیحون.
  • عبدی، زهرا؛ خائفی، عباس؛ سیدترابی، حسن (1394). «ایماژیسم در مجموعة شعر احمدرضا احمدی». دانشگاه تبریز: مجلة زبان و ادب فارسی. 68(231). 75-59. 
  • عوض‌پور، بهروز؛ نامور‌مطلق، بهمن (1393). «ژیلبر دوران و نقد اسطوره‌ای، پیکرة مطالعاتی: رمان قلب سگی اثر میخاییل بولگا‌کف». دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران: فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. 10(37). 235-205.
  • علوی‌مقدم، مهیار؛ صادقی‌منش، علی (1399). «تحلیل اسطوره‌شناختی-تطبیقی نماد غار و بررسی نمودهای آن در شعر منوچهر آتشی با تکیه بر دیدگاه‌های میرچا الیاده». دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران: فصلنامة علمی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. 16(60). 172-141.
  • فتوحی ‌رود‌معجنی، محمود (1390). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
  • فهیما، شیما؛ گودرزی، مصطفی؛ نامورمطلق، بهمن (1402). «اسطورة پنهان در نقد هنر و ادبیات با روش‌شناسی ژیلبر دوران». دانشگاه سوره: مجلة رهپویه هنر/ هنرهای تجسمی. 6(3). 38-29.
  • کاسی، فاطمه؛ بصیری، محمدرضا (1394). «نشانه‌شناسی تخیل و استعاره در داستان (نشانی) احمدرضا احمدی». دانشگاه اصفهان: مجلة فنون ادبی. 9(1). 62-53.
  • کالر، جاناتان (۱۴۰۱). در جست‌وجوی نشانه‌ها، نشانه‌سازی، ادبیات، واسازی. ترجمة لیلا صادقی. تهران: علم.
  • کالر، جاناتان (۱۴۰۲). بوطیقای ساختگرا. ترجمة کوروش صفوی. تهران: مینوی خرد.
  • کراپ، الکساندر (1395). جهان اسطوره شناسی. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
  • گل‌بابایی‌اصل، تمنا؛ غلامرضایی، محمد؛ خاتمی، احمد؛ صدرایی، رقیه (1399). «تأثیر تلمیحات اسطوره‌ای در بیان تجربه‌های عرفانی بر اساس منطق‌الطیر». دانشگاه سمنان: مجلة مطالعات زبانی و بلاغی. 11(22). 345-368.
  • مختاریان، بهار (۱۳۸۹). درآمدی بر ساختار اسطوره‌ای شاهنامه. تهران: آگه.
  • نامور‌مطلق، بهمن (1395). اسطوره و اسطوره‌شناسی نزد ژرژ دومیل. تهران: موغام.
  • نامور‌مطلق، بهمن (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی، نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.
  • وحدانی فر، امید (1399). «صورت‌های خیالی مجموعة شعر پشت یک لبخند بیوک ملکی بر اساس نظریة ژیلبر دوران». دانشگاه شیراز: مجلة مطالعات ادبیات کودک. 400(23). 260-239.