تحلیل ‌گفتمان ‌انتقادی ‌بازنمایی ‌کارگزاران ‌اجتماعی در رمان کافه پیانو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

10.22075/jlrs.2024.34104.2468

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی ون‌لیوون که با تکیه بر مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی، الگوهای بازنمایی کارگزاران اجتماعی در متن را آشکار می‌کند، الگوی کارآمدی برای تبیین شبکة پیچیدة بازنمایی کارگزاران اجتماعی در روایت داستانی است. این الگو به چگونگی بازنمایی افراد، گروه‌ها و نهادها در گفتمان‌های اجتماعی می‌پردازد؛ چنان‌که نحوة بازنمایی این کنشگران می‌تواند بازتابی از ساختارهای قدرت و روابط اجتماعی باشد. رمان کافه پیانو از فرهاد جعفری به‌عنوانِ یکی از نمونه‌های موفق داستان معاصر، با بازنمایی‌های متنوعی که از کارگزاران اجتماعی دارد، مبنای مناسبی برای تبیین نقش‌ها و هویت‌های کارگزاران اجتماعی است. در این مقاله، با تکیه بر تحلیل گفتمان انتقادی ون‌لیوون، شیوه‌های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در رمان کافه پیانو بررسی ‌و تحلیل ‌شده است؛ چندان‌که بتوان شبکة گستردة کارگزاران اجتماعی در این رمان را تبیین ‌کرد. نتایج پژوهش نشان‌ می‌دهد که انبوه کارگزاران اجتماعی در این رمان، تنها شخصیت‌هایی پس‌زمینه‌ای نیستند، بلکه جزئی اساسی از بافت داستان هستند ‌که به‌مثابه بخشی از یک گفتمان بزرگ‌تر اجتماعی و فرهنگی بازنمایی‌ شده‌اند. رمان با تمرکز بر شخصیت‌هایی از طبقة متوسط جامعه و با بازنمایی تأثیر معضلات اجتماعی و اقتصادی بر زندگی و احوال آن‌ها، تصویری از وضعیت طبقة متوسط را در مواجهه با مسائل و معضلات امروز نشان ‌می‌دهد و کاربرد برخی مؤلفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی نیز عمق بیشتری به بازنمایی فردی و اجتماعی شخصیت‌ها داده ‌است. روش پژوهش، ‌توصیفی- تحلیلی است و برای شمارش ‌مؤلفه‌های ‌جامعه‌شناختی- معنایی و تحلیل داده‌ها از روش‌کمّی استفاده‌ شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Discourse Analysis of the Representation of Social Actors in Café Piano

نویسندگان [English]

  • Teymoor Malmir 1
  • Fardin Hosseinpanahi 2
  • Vazir Vaisi 3
1 Professor of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
3 Ph.D Student of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

Van Leeuwen’s model of critical discourse analysis, which uncovers patterns of representing social actors through sociological-semantic components, offers an effective framework for explaining the complex network of social actors’ representations in narrative fiction. This approach focuses on how individuals, groups, and institutions are represented in social discourses, shedding light on the underlying power structures and social relationships they reflect. Farhad Jafari’s Café Piano, a notable work of contemporary fiction with diverse representations of social actors, provides an appropriate basis for analyzing the roles and identities of these actors. Drawing on Van Leeuwen’s model, this article explores how social actors are represented in Café Piano, aiming to elucidate the intricate web of social actors in this novel. The research findings suggest that the novel’s numerous social actors are not merely peripheral figures; rather, they are integral to the narrative structure and reflective of broader social and cultural discourse. By focusing on middle-class characters and illustrating the effects of social and economic challenges on their lives, Café Piano offers a nuanced portrayal of the contemporary middle class and its struggles. The use of certain sociological-semantic components also adds depth to the individual and social representation of the characters. The research method is descriptive-analytical, supported by a quantitative approach to identify and analyze the sociological-semantic components used in the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Discourse Analysis
  • Representation of Social Actors
  • Café Piano
  • Sociological-Semantic Components
  • Van Leeuwen
  • اشرفی، ناهید؛ رنجبر، ابراهیم؛ پارسا، سید احمد (1401). «بلاغت نام‌گزینی در رمان «سووشون» براساس الگوی بازنمایی کنشگران اجتماعی ون‌لیوون (نام‌دهی و طبقه‌بندی)». مطالعات زبانی و بلاغی. سال13. شمارۀ 30. 30-7.
  • اکبری، حمیدرضا؛ غلامعلی زاده، خسرو؛ تفکری رضائی، شجاع (1398). «بازنمایی کنش‌گران اجتماعی در داستان «در بویراحمد». متن پژوهی ادبی. سال 23. شمارۀ 82. 166-139.
  • جعفری، فرهاد (1398). کافه ‌پیانو. چ 60. تهران: ‌چشمه.
  • حیاتی زهرا، عاملی رضایی مریم، مسعودی مژگان(۱۳۹۷). «تحلیل و مقایسه تقابل‌های جنسیتی در رمان‌های دهه‌های شصت و هشتاد مورد مطالعه: رمان‌های دل فولاد، باغ بلور، نگران نباش، کافه پیانو». پژوهش‌های ادبی. سال 15. شمارۀ62. صص۵۱-۷۶.
  • سعیدی، کیهان؛ پارسا، سید احمد (1402). «تحلیل منطق گفتمانی فرامتن‌های پیوستة مؤلّف-راوی در شازده حمام پاپلی یزدی». مطالعات زبانی و بلاغی. سال شمارۀ 31. 190-161.
  • شکوهی، زهرا (1395). بررسی محورهای اجتماعی رمان‌های دهۀ هشتاد با تکیه بر رمان کافه پیانو از فرهاد جعفری، خاله‌بازی از بلقیس سلیمانی و چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم از زویا پیرزاد. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • عباس مجید، انور (2019). «بازی‌های زبانی در رمان کافه پیانو فرهاد جعفری»، کلیة الآداب جامعة بغداد. شماره 130. 482-461.
  • غلامعلی‌زاده، خسرو؛ تفکری رضایی، شجاع؛ اکبری، حمیدرضا (۱۳۹۶). «نام‌دهی و طبقه‌بندی کنشگران اجتماعی در داستان «آل» بر اساس الگوی ون‌لیوون». جستارهای زبانی. سال ۸. شمارۀ ۷. 89-71.
  • کلانتری، عبدالحسین (1391). گفتمان از سه منظر زبان شناسی، فلسفی و جامعه شناختی. چ1. تهران: جامعه‌شناسان.
  • کنعانی، ابراهیم؛ انتظاری، صفورا (1401). «تحلیل گفتمان انتقادی رمان رویای تبت بر پایۀ الگوی ون‌لیوون». مطالعات زبانی و بلاغی. سال 13. شمارۀ 29. 240-219.
  • گیویان، عبدالله؛ سروی زرگر، محمد (1388). بازنمایی ‌ایران در سینمای ‌هالیوود. ‌تحقیقات ‌فرهنگی ایران. سال 2. شمارۀ8. 177-147.
  • محمودی بختیاری، بهروز؛ دهقانی، مریم (1392). «رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان». زن در فرهنگ و هنر. دوره پنجم. شماره 4. 556-543.
  • مهدی‌زاده، محمّد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. چ1. تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه.
  • ون ‌دایک، تئون (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور‌متن تا گفتمان ‌کاوی ‌انتقادی. چ1. ترجمۀ گروهی از مترجمان. تهران: فرهنگ ‌رسانه.
  • هلیدی، مایکل و رقیّه حسن (1393). زبان، بافت و متن. ترجمۀ محسن نوبخت. چ1. تهران: سیاهرود.
  • یارمحمدی، لطف ‌الله (1393). در‌آمدی به گفتمان‌‌شناسی. چ2. تهران: هرمس.
  • یارمحمدی، لطف ‌الله (1395). تجزیه و تحلیل ‌مقابله‌ای گفتمان ‌شناختی ‌زبان ‌فارسی و انگلیسی. چ1. تهران: هرمس.
  • Van Leeuwen, T. (2008). Discourse and practice, new tools for critical discourse analysis. New York: oxford university press.