شعر در نگاه افلاطون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

10.22075/jlrs.2025.36158.2563

چکیده

در پژوهش‌های تاریخی، دربارۀ ادبیات یونان باستان و در ترسیم تاریخ نقد و نظریۀ ادبی، اغلب به آثار افلاطون و ارسطو استناد و از آن‌ها نتیجه‌گیری می‌شود. این شیوۀ تحلیل در میان متون فرنگی ترجمه‌شده و نوشته‌های فارسی‌زبانان مرسوم است. در این مقاله، به جایگاه شعر و شاعرانِ یونان باستان در آثار افلاطون ‌پرداخته شده و وجوه مختلف این موضوع با اتکا به متن آثار او، نه تحلیل‌های متأخر، واکاوی و بررسی شده ‌است. در انتها، تلاش شده است تا به وجوه مهجور و عمیق‌تری از آثار افلاطون و اندیشۀ سقراطی‌ - افلاطونی در ارتباط با نقد شعر و شاعران پرداخته شود و توصیفی دقیق از آن ارائه شود. تعریف شعر در دورۀ افلاطون با آنچه ما شعر می‌نامیم، متفاوت است و این تفاوت از قدیم میان پژوهشگران حوزة نقد تا محقّقان مطالعات امروز مورد توجه قرار نگرفته است. این مقاله تحلیلی جامع و تاریخ‌نگر بر مبنای رساله‌های افلاطون و نقد آثار محقّقان پیشین این حوزه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Poetry in Plato’s view

نویسندگان [English]

  • Reza Zanganeh 1
  • Mostafa Mousavi 2
1 Ph.D Student of Persian Language and Literature, Tehran University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Tehran University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

Research on ancient Greek literature and the history of literary theory often refer to and draw heavily from the views of Plato and Aristotle. This analytical approach is common among Persian scholars and translators. In this article, we examine the status of ancient Greek poetry and poets in Plato's works by engaging directly with the primary sources, rather than relying solely on the contemporary secondary analyses. The aim is to shed light on overlooked dimensions of Plato’s critique of poetry and poets, as well as broader aspects of Socratic-Platonic thought. Notably, the concept and definition of “poetry” in Plato’s time differ significantly from modern understandings—a distinction that has received limited attention in both classical and contemporary literary criticism. This article presents a comprehensive historical analysis of Plato’s dialogues and offers a critical review of prior scholarship in the field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ancient Greek literature
  • criticism of poetry
  • literary theory
  • Plato
  • Socrates
-آریستوفانس (۱۳۸۱). نمایشنامه‌های آریستوفان. ترجمۀ رضا شیرمرز. تهران: نمایش.
-آریستوفانس (۱۳۹۶).  قورباغه‌ها. ترجمۀ رضا شیرمرز. چ۲. تهران: قطره.
- آموزگار، ژاله (۱۳۸۵). زبان، فرهنگ، اسطوره. تهران: معین.
- اسکیلاس، اوله مارتین (۱۳۹۳). درآمدی بر فلسفه و ادبیات. ترجمۀ مرتضی نادری دره‌شوری. چ۲. تهران: اختران.
- افلاطون (۱۳۶۷). دورۀ آثار افلاطون. ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی. چ۲. تهران: خوارزمی.
- افلاطون (۱۳۹۳). پنج رساله. ترجمۀ محمود صناعی. چ۸. تهران: هرمس.
- افلاطون (۱۳۹۰). چهار رساله. ترجمۀ محمود صناعی. چ۷. تهران: هرمس.
- افلاطون (۱۳۹۰). شش رساله. ترجمۀ محمدعلی فروغی. چ۵. تهران: هرمس.
- پتروپولوس، جان سی. بی. (‍۱۳۸۲). «آراء هومر و هزیود و گورگیاس در باب اصول نظری و عملی هنر». ترجمۀ منصور براهیمی. خیال (فصلنامۀ فرهنگستان هنر). ۷. ۱۰۱- ۷۴.
- چادویک، هـ. مونرو و ن. کرنشاو (۱۳۷۶). رشد ادبیات. ج۱: ادبیات باستان اروپا. تهران: علمی و فرهنگی.
- خراسانی، شرف‌الدین (۱۳۵۰). نخستین فیلسوفان یونان. تهران: کتاب‌های جیبی.
- خراسانی، شرف‌الدین (۱۳۹۳). از سقراط تا ارسطو. چ۲. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- رز، اچ. جی. (۱۳۵۸). تاریخ ادبیات یونان. ترجمۀ ابراهیم یونسی. چ۲. تهران: امیرکبیر.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۱). نقد ادبی. چ۳. تهران: امیرکبیر.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۱). ارسطو و فن شعر. چ۳. تهران: امیرکبیر.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۷۵). صور خیال در شعر فارسی. چ۳. تهران: آگاه.
- شولر، گریگور (۱۳۹۳). شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی. ترجمۀ نصرت نیل‌ساز. چ۲. تهران: حکمت.
- علّامی، ذوالفقار (۱۳۸۹). «جایگاه شعر نزد افلاطون و ارسطو». پژوهش زبان و ادبیات فارسی.۱۹.
- عمارتی مقدم، داود (۱۳۹۵). بلاغت: از آتن تا مدینه. تهران: هرمس.
- فیشر، جان (۱۳۸۵). «افلاطونی‌گری و فلسفه و ادبیات».  فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها. تهران: سعاد.
- قائمی، فرزاد (۱۳۸۷). «افلاطون و نظریه‌های دوگانة او دربارة شعر». فصل‌نامة تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد.۱۹.
- ورنر، یگر (۱۳۹۳). پایدیا. ترجمۀ محمدحسن لطفی. چ۲. تهران: خوارزمی.
- هالیول، استیون (۱۳۸۸). پژوهشی در فنّ‌ شعر ارسطو. ترجمۀ مهدی نصرالله‌زاده. تهران: مینوی‌خرد.
- هسیودس (۱۳۸۷). تئوگونی. ترجمۀ فریده فرنودفر. تهران: دانشگاه تهران.
- هومر (۱۳۷۸). ایلیاد. ترجمۀ سعید نفیسی. چ۱۳. تهران: علمی و فرهنگی.