تحلیل سنّت‌های ادبی مثنوی «حسن گلوسوز» زلالی خوانساری با تکیه بر تصاویر تازه و نوآورانه شاعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

10.22075/jlrs.2024.32157.2364

چکیده

یکی از عوامل مهم در تعیین سبک و ارزش‌های هنری کلام هر شاعر، شیوۀ استفادۀ او از سنّت‌ها و قراردادهای ادبی و میزان نوآوری او در این زمینه است. بعضی از شاعران سبک هندی، ضمن بهره‌مندی از سنّت‌های ادبی، به تغییر آن‌ها نیز تمایل داشته‌اند. زلالی خوانساری، شاعر سبک هندی در سدۀ یازدهم هجری، از جمله شاعرانی است که همواره در مسیر میان تکرار سنّت و نوگویی در حرکت بوده است. در این پژوهش، تصاویر یکی از مثنوی‌های زلالی با عنوان «حسن گلوسوز» از منظر سنّت‌های ادبی، با تکیه بر روش توصیفی‌ - تحلیلی، بررسی و ارزیابی شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، سنّت‌های ادبی این مثنوی، عمدتاً مربوط به موضوعات انسان، آسمان و عناصر وابسته به آن، عناصر اربعه، گل و گیاهان و دریا و عناصر وابسته به آن است. نحوۀ بهره‌مندی زلالی از این سنّت‌ها در مثنوی یادشده نشان می‌دهد که بیشترین تکرار سنّت‌های ادبی و نیز تازگی و نوآوری در آن‌ها، در حیطۀ موضوعات مربوط به انسان، آسمان و عناصر وابسته به آن  رخ داده است. همچنین پژوهش حاضر نشان داد که زلالی، ضمن تکرار سنّت‌ها و قراردادهای ادبی، با خلق تصاویر تازه و نوآورانه، خود را در ردیف شاعران مبتکر قرار داده و حتی بر شاعرانی همچون صائب تبریزی و بیدل دهلوی تأثیرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Literary Traditions of Zolāli Khānsāri’s Hosne Galusouz Masnavi through the Poet's New and Innovative Images

نویسندگان [English]

  • Somayeh Mazharisefat 1
  • Mahindokht Farrukhnia 2
  • Behjat-sadat Hejazi 2
1 PhD. Student of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran (Corresponding Author)
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.
چکیده [English]

One of the important factors in determining the style and artistic values ​​of a poet's words is the way he/she uses literary traditions and conventions as well as his/her level of innovation. Some poets of Indian style, while benefiting from literary traditions, have also tended to change them. Zolāli Khānsāri, an Indian style poet in the 17th century AD (11th century AH/10th century SH), is among those poets both following tradition and making innovation. This descriptive-analytical research examines and evaluates the images in one of Zolāli Khānsāri’s Masnavis, titled Hosne Galusouz, from the perspective of literary traditions. According to the findings of this research, the literary traditions of this masnavi are mainly the topics related to human, the sky and its related elements, the four elements, flowers and plants, and the sea and its related elements. The way Zolāli Khānsāri benefits from these traditions in Hosne Galusouz's demonstrates that the most frequent form of following literary traditions as well as novelty and innovation has occurred in the topics related to human and the sky and its related elements. In addition, the results of the present study shows that Zolāli Khānsāri, while following literary traditions, has placed himself in the ranks of innovative poets and has even influenced poets such as Sā'eb Tabrizi and Bidel Dehlavi by creating new and innovative images.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hosne Galusouz Masnavi
  • Indian Style
  • Literary Tradition
  • Zolāli Khānsāri
  • ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (بی‌تا). التفهیم. تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: انجمن آثار ملّی.
  • اصفهانی، کمال‌الدین اسماعیل (1348). دیوان. تصحیح حسین بحرالعلومی. تهران: کتاب‌فروشی دهخدا.
  • الیوت، تی. اس (1348). سنّت و استعداد فردی در تولد شعر. ترجمه منوچهر کاشف. تهران: مرکز نشر سپهر.
  • امیری خراسانی، احمد؛ دهمرده، حیدرعلی (1385). «حکیم زلالی خوانساری». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. 19(16). 39-17.
  • اهلی شیرازی، محمد بن یوسف (1344). کلّیات اشعار. به کوشش حامد ربّانی. تهران: سنائی.
  • بهمنی، یدالله؛ شادی، مهران (1390). «صور خیال و صنایع ادبی در غزلیات عرفی شیرازی». دانشگاه سمنان: مطالعات زبانی و بلاغی. 2(4). 34-9.
  • بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر (1384). دیوان. تصحیح خلیل‌الله خلیلی. ج 1 و 2. تهران: سیمای دانش.
  • بی‌نظیر، نگین (1401). «بازآفرینی؛ محدودیت و تکرار یا امکان و دیگربودگی، درنگی بر بازآفرینی در ادبیات کودک و نوجوان». فصل‌نامۀ نقد ادبی. (60). 42-1.
  • جامی، عبدالرحمن (1375). مثنوی هفت‌اورنگ. تصحیح مرتضی مدرّس‌گیلانی. ج2. چ7. تهران: مهتاب.
  • جبلّی، عبدالواسع (1339). دیوان. تصحیح ذبیح‌الله صفا. ج1. تهران: دانشگاه تهران.
  • حسینی، امیر برهان‌الدین محمود (1384). بدایع الصنایع. تصحیح رحیم مسلمانیان قبادیانی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • خجندی، کمال (1975). دیوان. به اهتمام ک. شیدفر. مسکو: دانش (شعبۀ ادبیات خاور).
  • داد، سیما (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
  • دهمرده، حیدرعلی؛ شاهگلی، سامره (1397). «حکیم زلالی خوانساری و هنر ترکیب‎سازی». جستارهای نوین ادبی. 51(2). 131-103.
  • زلالی‌خوانساری، محمّدحسن (1384). کلّیات اشعار. تصحیح سعید شفیعیون. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  • سرمست، یدالله؛ حاجی مزدارانی، مرتضی؛ یزدانی، حسین (۱۳۹۹). «بررسی تشبیه در قصاید زلالی خوانساری». مجله سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). 9(55). 260-241.
  • سیّاح، فاطمه (1380). نقد و سیاحت. به کوشش محمد گلبن. تهران: توس.
  • صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (1367). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. ج2 و 4. تهران: علمی و فرهنگی.
  • عبادیان، محمود (1369). فردوسی و سنّت و نوآوری در حماسه‌سرایی. تهران: گهر.
  • قاآنی شیرازی، میرزا حبیب‌الله (1363). دیوان. تصحیح ناصر هیری. تهران: ارسطو.
  • قاسمی، مرتضی؛ حسن‌رضایی، حسین؛ قاسمی، نوشین (1402). «تحلیل بن‌مایة خار سر دیوار در غزلیات صائب». دانشگاه سمنان: مطالعات زبانی و بلاغی. 14(31). 320-295.
  • قوامی رازی، بدرالدین (1334). دیوان. تصحیح میرجلال‌الدین حسینی ارموی. تهران: سپهر.
  • کلیم کاشانی، ابوطالب (1376). کلیات طالب کلیم کاشانی. تصحیح مهدی صدری. تهران: همراه.
  • مصفی، ابوالفضل (1357). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تهران: موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
  • مولوی، جلال‌الدین محمد (1375). کلّیات دیوان شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: راد.