تحلیل روابط بینامتنی تلمیح در دیوان (نسخ خطی) میرزا محمد سیل اخباری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد تهران شمال، تهران، ایران (نویسنده مسئول )

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، تهران، ایران.

10.22075/jlrs.2024.34729.2497

چکیده

مطالعات بینامتنی ازجمله رویکردهای مهم در پژوهش‌های ادبی معاصر است. طبق نظریه بینامتنیت، هیچ متنی بدون پیش‌متن نیست و متن‌ها پیوسته بر اساس متن‌های گذشته بازتولید می‌شوند. با عنایت به این تعریف، می‌توان تلمیح را یکی از مصادیق بارز بینامتنیت تلقّی کرد؛ ازاین‌رو، هدف این پژوهش، تحلیل روابط بینامتنی تلمیح در دیوان میرزا محمد سیل اخباری به شیوه توصیفی-  تحلیلی است. نتایج این تحقیق نشان داده است که تلمیح در شعر سیل غالباً در پیوند با موضوعات عرفانی، دینی و شخصیت‌های مذهبی ازقبیل قرآن، احادیث، زندگی امامان و پیامبران (ص) و موضوعات ادبی و عاشقانه شکل گرفته است. روابط بینامتنی هم در دیوان این شاعر بر مبنای قواعد سه‌گانه کریستوا، میان متن حاضر و غایب، به‌صورت نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلّی بروز و ظهور پیدا کرده‌ است و دراین‌بین، نفی جزئی در اشعار سیل اخباری دارای بسامد بیشتری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Intertextual Relationships of Allusions in Mirza Mohammad Seil Akhbāri’s Divan (Manuscripts)

نویسندگان [English]

  • Maryam Jalalvand 1
  • Zahra Ghoroghi 2
  • Gholamreza Davoodipour 3
1 PhD student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Tehran North Branch, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Tehran North Branch, Tehran, Iran (Corresponding Author)
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Tehran West Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Intertextual studies are among the important approaches in contemporary literary research. According to the theory of intertextuality, no text exists without a pre-text, and texts are continuously recreated or reinterpreted based on earlier texts. Considering allusion as exemplar of intertextuality, the purpose of this study is to analyze the intertextual relationships of allusions in the poetry of Mirza Mohammad Seil Akhbāri using a descriptive-analytical method. The results of this study indicate that allusions in Seil Akhbāri's poetry are often connected to literary romanticism, mythological themes, religious subjects, and religious figures. Intertextual relationships in the works of this poet are based on the three types of Kristeva's transtextuality - partial negation, parallel negation, and complete negation, among which, partial negation is more prevalent and shows the highest rate of frequency in the poetry of Seil Akhbāri. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • intertextuality
  • allusion
  • Mirza Mohammad Seil Akhbāri
  • mystical allusions
  • Julia Kristeva

مراجع

-­ قرآن کریم. ترجمة محمدمهدی فولادوند. تهران: هلیا.
- آلن، گراهام (۱۳۸۰). بینامتنیت. ترجمة پیام یزدان جو. تهران: نشر مرکز.
- تهرانی، آقابزرگ (۱۴۰۳‌ هـ. ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة. بیروت: دار الاصفراء.
- تورودف، تزوتان (۱۳۷۱). دستور زبان و روایت. ترجمة احمد اخوت. اصفهان: فردا.
 - حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (۱۳۶۹). دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: زوار.
-­ جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۹). تحریر تمهید القواعد. قم: اسراء.
- جهانگیری، محسن (1367). محیی الدین عربی؛ چهرة برجستة عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.
- خزایلی، محمد (۱۳۹۲). اعلام قرآن. تهران: امیرکبیر.
-­ رنجبر، جواد (۱۳۹۲). «بینامتنی قرآنی و روایی در شعر ابن یمین فریومدی». دانشگاه شیراز: مجله شعر پژوهی بوستان ادب. 5(4).  108-91.
- سلماسی‌زاده، جواد (۱۳۷۴). تفسیر مثنوی معنوی مولوی بر اساس رینوالین نیکلسن و فاتح الابیات و روح مثنوی. تهران: اقبال.
-­ سیل اخباری، میرزا محمد (بی­تا). دیوان سیل. نسخه خطی (الف)، شمارة ‌‌۱۳۴۹۷. کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
 - سیل اخباری، میرزا محمد (بی­تا). دیوان سیل. نسخة (ب)، شمارة ‌۱۳۶۴۸. کتابخانة مجلس شوراى اسلامی.
- سیل اخباری، میرزا محمد (بی­تا). دیوان سیل. نسخة‌ (ج)، شمارة ۲۱/۱۳۵۶۹. کتابخانه‌ مجلس شورای اسلامی.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۵۸). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
- شالچیان ناظر، علی (۱۴۰۰). وحدت وجود و نتایج آن از نگاه محیی‌الدین ابن عربی. تهران: سلوک.
- شریف کاشانی، ملا حبیب‌الله (۱۳۸۳). خواص و مفاهیم اسماء الله‌ الحسنی (نام‌های زیبای خداوند). ترجمة محمد رسول دریایی، تهران: صائب.
- عطار، فرید‌الدین (۱۳۴۶). تذکره الاولیا. تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار.
-­ قاسم‌زاده، سید علی؛ ذبیح نیا عمران، آسیه؛ جمالزهی، فرخنده (1393). «بینامتنیت تلمیح در شعر شاعران دفاع مقدس». مجله ادبیات پایداری. 6(11). 356-333.
- لطفیان، سارا؛ سلطانی کوهبنانی، حسن؛ جهانی، محمدتقی (۱۴۰۱). «موتیف تلمیحی یوسف (ع) در غزلیات صائب تبریزی». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی و بلاغی. 13(29). 276-241.
 - مجلسی، محمدباقر (1382). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع) (ترجمة فارسی). ج52. تهران: نشر.
- مقداری، صدیقه صادات؛ شکوفه جهانگیری (۱۳۹۴). «تحلیل گفتمان انتقادی شعر دفاع مقدس برای کودکان از منظر رهیافت ون لیوون». مجلة متن پژوهی ادبی. 19(121). 160-121.
 - مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد (۱۳۸۱). کلیات دیوان شمس تبریزی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (مولوی). به اهتمام محمد‌حسن فروزانفر. تهران: پارسامنش.
- مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد (۱۳۹۷). مثنوی معنوی. تهران: گسترش فرهنگ و مطالعات.
- میرزائی، فرامرز (۱۳۸۸). «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر». دانشگاه شهیدباهنر کرمان: مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی. (25). 58-41.
- مطهری، مرتضی (۱۳۹۶). جاذبه و دافعة علی. تهران: صدرا.
-­ میرصادقی، میمنت (1376). واژه­نامه­های هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
- محبتی، مهدی (۱۳۸۶). بدیع نو. تهران: سخن.
- نامور مطلق، بهمن (۱۳۹۰). درآمدی بر بینامتنیت.تهران: سخن.
- نسیمی، عمادالدین (۱۳۶۹). دیوان اشعار. تهران: برگ.
-­ یزدانی، حسین؛ گرجی، مصطفی؛ کوپا، فاطمه؛ صفری کندسری، خدیجه (1396). «مناسبات بینامتنی تلمیحات قرآنی مثنوی و غزلیات شمس با تأکید بر قصّۀ ابراهیم علیه‌السلام». دوفصلنامه علمی بلاغت کاربردی. 2(3). 116-97.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 15، شماره 38
در حال تکمیل شدن
آذر 1403
صفحه 181-204

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار