تحلیل شیوه‌های اقناعی در غزل‌های سبک هندی بر اساس نظریه لوگوس با تأکید بر شعر صائب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران (نویسندة مسئول)

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران.

10.22075/jlrs.2024.31395.2319

چکیده

اقناع به عنوان شیوه‌ای نقادانه از روزگاران کهن مورد توجه صاحب‌نظران بوده است؛ اما شعر فارسی از این منظر کمتر نقد شده است. حال اینکه یکی از شاخصه‌های بارز شعر کهن در اکثر قالب‌ها، به‌ویژه غزل، قابلیت اثباتی و اقناعی آن است. با مطالعه شعر کهن فارسی درمی‌یابیم شاعران درمواقع بسیاری تلاش کرده‌اند که با بهره‌گیری از شیوه‌های گوناگون بلاغی و غیربلاغی، مخاطب را متقاعد به پذیرش یا رد مدعا کنند. در میان الگوهای اقناعی، شیوه‌ای که ارسطو در خطابه ارائه داده است، بیش از دیگر الگوها مورد توجه منتقدان قرار گرفته است. این اندیشمند یونانی به سه شیوه اقناعی باور داشته است: لوگوس، پاتوس[1] و اتوس[2]. لوگوس فرایند استدلال منطقی است. پاتوس حاصل از برانگیختن احساسات مخاطب و اتوس اقناع ناشی از اعتبار پدیدآورنده اثر است. از این سه، آنچه در این پژوهش مورد توجه بوده، لوگوس یا همان شیوه استدلال‌ منطقی برای اقناع است. نگارندگان سعی کرده‌اند با روش توصیفی- ‌تحلیلی به بررسی شیوه‌های اقناع لوگوسی در سبک هندی با تأکید بر شعر صائب بپردازند. در این جستار شیوه‌های لوگوسی در شعر سبک هندی ذیل دو عنوان لوگوس استدلالی و استنادی بررسی شده است. در گونه اول شاعران با بهره‌گیری از شیوه‌های تمثیل، حسن تعلیل، ارسال‌المثل و مذهب کلامی که مبنای استدلالی دارند، تلاش کرده‌اند تا به اقناع مخاطب بپردازند. در گونه دوم که مبنای استنادی و روابط بینامتنی دارد؛ از تلمیح و تضمین بیش از دیگر شیوه‌های اقناعی استفاده کرده‌اند.
 

pathos
ethos

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of persuasive methods in Indian-style sonnets based on Logos theory with an emphasis on Sāeb's poetry

نویسندگان [English]

  • Jalal Abbasi 1
  • Mohammad Ahi 2
1 PhD in Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University of Hamadan, Hamadan, Iran (Corresponding author)
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

As a critical method, persuasion has been the focus of experts' attention since ancient times, but Persian poetry is less criticized from this point of view. One of the outstanding features of ancient poetry in most form, especially the sonnet, is its potential to prove and persuade. In studying ancient Persian poetry, we find that poets use various rhetorical and non-rhetorical methods to convince the audience to accept or reject an assertion. Among the models of persuasion, the way presented by Aristotle in Rhetoric has received the attention of critics more than other models. Aristotle determined that persuasion comprises a combination of three modes: logos, pathos, and ethos. Logos is the process of logical reasoning, pathos is the result of arousing the audience's feelings, and ethos is the result of the fame of the writer of the work. In this research, we work on logos. The poetic discourse in the Indian style has become somewhat different due to the many relationships of the poets in a new way with the past of Persian poetry. The poets have tried to share new types of poetic, intellectual, cultural, emotional and life experiences with the audience, and this has caused them to create new methods and capacities. The poetry of this era has a positive and persuasive nature. It means that poets have tried to prove many issues and convince the audience in this way. For this reason, they have used many methods and techniques.Using rhetorical techniques with argumentative and allegorical backgrounds is one of these methods. These methods have established a logical-artistic discourse in the poetry of this period. In this research, the authors have attempted to study logos-related persuasive forms of Indian-style sonnet in Sāeb’s poetry, using a descriptive-analytical method. The analysis of logos in this study on Indian-style poetry falls into the two categories of argumentation and referential.  In the first category, the poet attempts to persuade the audience by utilizing allegory, etiology, proverbs, and rhetorical discourses that have a basis in reasoning. The second category, which is based on referential and intertextual relations, allusion and quotation are used more than other persuasive devices.

کلیدواژه‌ها [English]

  • methods of persuasion
  • Logos
  • Aristotle
  • Indian style
  • Sāeb
-قرآن (1388). ترجمة مکارم شیرازی. چاپ اول. قم: چاپخانه بزرگ قرآن.
-ارسطو (1392). خطابه. ترجمة اسماعیل سعادت. چاپ اول، تهران: هرمس.
-اکبری، زینب؛ رجاء ابوعلی (1397). «بلاغت تمثیل، در پرتو رویکردهای مختلف بلاغی». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی و بلاغی. 9(18). 38-7.
-اکبری مطلق، جواد (1390). «لوگوس، اسطوره هادی به حقیقت». معرفت ادیان. 2(3). 78-47.
-بالو، فرزاد؛ رضاپور، رضا (1400). «تحلیل لوگوس (زبان) در مثنوی معنوی و غزلیات شمس با رویکرد هستی‌شناسانه هایدگری». شعر پژوهی. (49). 78-53.
-حائری، محمدحسین (1390). صائب و شاعران طرز تازه. چاپ اول. تهران: نسل آفتاب.
-حافظ، شمس‌الدین محمد (1362). دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: کتاب‌فروشی زوار.
-رودکی (1373). دیوان. به کوشش سعید نفیسی. تهران: نگاه.
-زرقانی، مهدی (1390). بوطیقای کلاسیک. تهران: سخن.
- سهیلی خوانساری، احمد (1371). سهم صائب در مثل‌های سائر. به کوشش محمد رسول دریاگشت. چاپ اول. تهران: نشر قطره.
-شبلی نعمانی (1363). شعرالعجم. ترجمة محمد تقی فخر داعی گیلانی. تهران: دنیای کتاب.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372). صورخیال در شعر فارسی. چ5. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1387). بیان. چ3، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1383). بیان و معانی. چ8. تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1390). نگاهی تازه به بدیع. چ4. تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1383). نقد ادبی. چ4. تهران: فردوس.
-شیری، قهرمان (1391). ابهام فریاد ناتمام. چاپ اول، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
-صائب تبریزی، محمدعلی (1383). دیوان. تصحیح محمد قهرمان. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
-صدری نیا، باقر (1388). فرهنگ مأثورات متون عرفانی. چاپ اول، تهران: سخن.
- طاهری، محمد؛ آقاجانی، حمید (1399). «تبیین مؤلفه‌های بلاغت ارسطویی در داستان زال و رودابه شاهنامه فردوسی». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات بلاغی و زبانی 11(22). 296-273.
-عباسی، جلال؛ آهی، محمد (1398). «تحلیل ارجاعات بینامتنی و فرامتنی در تمثیل‌های صائب». ادب غنایی. (33). 208-197.
-غلام‌رضایی، محمد (1387). «تحلیل سبکی پنج غزل از صائب با تأکید بر رابطه شاعر با مخاطب». مجموعه مقالات ادبیات. ج2. تهران: فرهنگستان هنر.93-51.
- فتوحی، محمود (1393). بلاغت تصویر. چ3، تهران: سخن.
- فرغانی، سیف (1363). دیوان. با تصحیح و مقدمه ذبیح‌الله صفا. تهران: فردوسی.
- قانونی، حمیدرضا؛ غلامحسینی، پروین (1396). «ادبیات عامه (ضرب‌المثل ها و کنایات) و بازتاب آن در رمان‌های جلال آل‌ احمد». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی و بلاغی. 8(15). 140-117.
-کاردگر، یحیی (1388). فن بدیع در زبان فارسی. چاپ اول. تهران: فراسخن.
-مرتضایی، امیرحسین؛ فتوحی رودمعجنی، محمود (1400) «استعاره مفهومی و فردیت خلاق ادبی». دانشگاه سمنان:  مجله مطالعات زبانی و بلاغی، 12(23).  240-175.
-محقق، مهدی (1374). تحلیل اشعار ناصرخسرو. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
-معتمدی، منصور؛ عبدی، ولی (1389). «بررسی لوگوس/ کلمه در مجادله‌های کلامی مسیحیان و مسلمانان در سده‌های نخستین قمری». ادیان و عرفان. 43 (1). 143-123.
- میرصادقی، میمنت (1388). واژه‌نامه هنر شاعری. چ4. تهران: کتاب مهناز.
-ناصر خسرو (1373). دیوان. تهران: نگاه و نشر علم.
-وفایی‌تاج‌خاتونی، سحر؛ دارابی امین، مینا (1394). «بررسی نظریه اتوس ارسطو نزد شاعران سبک هندی از منظر تحلیل گفتمان». ویژه‌نامه فرهنگستان (شبه‌قاره). (4)320-303.
-هاشمی، احمد (1383). جواهرالبلاغه. ترجمة حسن عرفان. چ4، قم: بلاغت.
-همایی، جلال‌الدین (1367). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ4، تهران: هما.
- همایی، جلال‌الدین (1374). معانی و بیان. به کوشش مهدخت بانو همایی. تهران: هما.