«جذابیت»، عنصری زیبایی‌شناختی در رمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22075/jlrs.2024.34419.2484

چکیده

رمان هنری، زبانی است که قوای حسی و عقلانی-‌ زبانی را همزمان درگیر می­ کند. به دلیل اینکه هنر است، به ما وعدۀ لذت­ بردن می­ دهد و به دلیل اینکه عقلانی است، نسبت ما را با منطق درونیِ خودش و منطق جهانِ بیرون برقرار نگاه می­ دارد. رمان با جذابیت خویش ما را به خواندنش دعوت و با تدام لذت، ما را به ادامۀ خواندن ترغیب می­ کند. در زمان ه­ایی که جذابیت ­های رواییِ ویدئویی- مجازی فراوانی در جهان وجود دارد، رمان هنوز می­ تواند وعدۀ لذت‌بخش ویژه و دور از دست رقیبانی را به ما بدهد و با تداوم لذت، موجباتِ خوانش متمرکز ما را فراهم آورد؛ اما این لذت از چه جنسی است و عوامل القای لذت در رمان کدامند؟ پرسش از لذت در رمان، زیرمجموعۀ پرسش ­های زیبایی‌شناختی رمان است. جذابیتِ رمان در کنار حقیقت­ مندی و تقلیل‌ناپذیری، یکی از بنیادهای زیباییِ رمان است. در پژوهش ­های فارسی صورت­ گرفته بر رمان، به موضوع جذابیت و لذت خوانش رمان کمتر پرداخته شده است. این پژوهش درصدد است به پرسش «رمان چگونه می­ تواند جذاب باشد؟» پاسخ دهد. رویکرد این پژوهش، زیبایی­ شناختی و متن­ محور است. در پایان شاهد خواهیم بود که رمان با برانگیختن کنجکاوی، توسعۀ تجربۀ عاطفی، برانگیختن شور، تنش و وعدۀ فرجام و درنهایت با رفتن به بیراهه و تعویق، جذابیت و لذتِ زیبایی­ شناختی را برای مخاطب فراهم می­ سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Allure” as an Aesthetic Element in Novel

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Behzad Nazemianpour 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
2 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Allameh Tabatabaʼi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

A novel is a linguistic art that engages sensory and intellectual-linguistic faculties at the same time. Since it is art, it promises us pleasure, and because it is rational, it maintains our relationship with its own internal logic and the logic of the outside world. Novel invites us, with its allure, to read and encourages us, with ongoing pleasure, to keep doing so. At a time when video-virtual narratives fascinate the world, novel can still hold the promise of unique pleasure beyond the reach of its competitors, fostering our focused reading. But, what kind of pleasure is this and what are the factors that induce pleasure in a novel? The question concerning its allure is a subset of aesthetic questions about novel. The allure of novel is at the core of its beauty, along with its truthfulness and irreducibility. In the Persian studies on novel, the allure and pleasure of reading novels has been less discussed. With an aesthetic and text-oriented approach, this research attempts to answer the question "How can a novel be alluring?". In the end, we will see that novel provides allure and aesthetic pleasure to the audience by stimulating curiosity, developing emotional experience, arousing passion, tension and the promise of a resolution, as well as detouring and postponement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • novel
  • aesthetic pleasure
  • rhetoric of fiction
  • allure
  • curiosity
  • development of emotional experience
- آلوت، میریام (1398). رمان به روایت رمان­نویسان. ترجمۀ علی­محمد حق­شناس. تهران: مرکز.
- ابوت، اچ پورتر (1401). سواد روایت. ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما م اشرفی. تهران: اطراف.
- امن­خانی، عیسی؛ زواریان، معصومه (1394). «قدرت و ژانرهای ادبی(نگاهی تبارشناسانه به پیدایش داستان­های جنایی کارآگاهی در دورۀ معاصر». ادبیات پارسی معاصر. 5(3) (پیاپی 15). 19-1.
- ایبرمز، می‌یر هوارد (1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
- باختین، میخائیل (1400). پرسش­های بوطیقای داستایفسکی. ترجمۀ سعید صلح­جو. تهران: نیلوفر.
- بنیامین، والتر و دیگران (1398). دربارۀ رمان. ترجمۀ مراد فرهادپور و دیگران. تهران: شرکت چاپ و انتشارات.
- پروست، مارسل (1400). ضد سنت­بو. ترجمۀ احمد پرهیزی. تهران: مروارید.
- پل کُبلی و دیگران (1401). نقد ادبی با رویکرد روایت­شناسی. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: نیلوفر.
- جوانلّی، الساندرو (1397). متفکران بزرگ زیباییشناسی. ترجمۀ امیر مازیار و دیگران. تهران: لگا.
- دیویس، دیوید (1399). زیبایی­شناسی و ادبیات. ترجمۀ عبدالله سالاروند. تهران: نقش جهان.
- ریکور، پل (1398). زمان و حکایت، کتاب دوم: پیکربندی زمان در حکایات داستانی. ترجمۀ مهشید نونهالی. تهران: نی.
- ژنت، ژرار (1400). گفتمان حکایت: جستاری در تبیینِ روش. ترجمۀ آذین حسین­زاده و کتایون شهپرراد. تهران: نیلوفر.
- فورستر، ادوارد مورگان (1401). جنبه­های رمان. ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: آگاه.
- کانت، ایمانوئل (1393). نقد قوۀ حکم. ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.
- کلهر، محمدرضا (1392). «ذائقه در خوانش و آفرینش داستان با رویکرد تجربه­گرایانه». دانشگاه آزاد اسلامی سنندج: زبان و ادب فارسی. 5(14). 155-141.
- کیانپور، مسعود؛ نجفی، زهره؛ کاظمی، مینا (1391). «بررسی میزان و علل گرایش به رمان عامه­پسند (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان)». پژوهش ادبیات معاصر جهان. 17(2). 165-145.
- لاج، دیوید (1400). هنر داستان­نویسی. ترجمۀ رضا رضایی. تهران: نی.
- لوکاچ، جورج (1391). پژوهشی در رئالیسم اروپایی. ترجمۀ اکبر افسری. تهران: علمی و فرهنگی.
- مکوئیلان، مارتین (1388)، گزیدۀ مقالات روایت، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران: مینوی خرد.