ارزیابی ترجمۀ فارسی گزیده‌ای از صنایع بدیعی در دو منظومۀ ونوس و آدونیس و لوکرس از شکسپیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار مطالعات ترجمه، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

10.22075/jlrs.2023.32059.2360

چکیده

صنایع بدیعی کاربرد هنرمندانۀ زبان از رهگذر گزینش ساخت‌های خاص نحوی و زبانی است که به شاعران در بیان آراء و اندیشه‌های خود یاری می‌رسانند. این صنایع تا به اندازۀ زیاد ساختارمحورند و در برگردان به زبانی دیگر، از دست می‌روند. این ازدست‌شدگی صنایع در ترجمۀ متون شاعرانه دوچندان غامض می‌شود، چه در شعر نه‌فقط معنا که صورت نیز مهم است و چون در برگردان زبان شاعرانه آنچه بیش‌از همه از دست می‌رود، صورت زبان است؛ پیداست صنایع بدیعی نیز تا به اندازۀ بسیار از دست می‌رود. بااین‌حال، یافت می‌شوند مترجمانی که ضمن آگاهی کامل به سبک و سیاق و صورت دو زبان مبدأ و مقصد، به صرافت می‌افتند که این صورت‌های خاص را در زبان مقصد بازآفرینی کنند. شکسپیر ازجمله شاعران انگلیسی است که از این صنایع بدیعی در آثار نمایشی و شعری خود به طرزی خلاقانه و کارکردی بهره برده است. از میان آثار غیرنمایشی شکسپیر، دو منظومۀ ونوس و آدونیس و تعدی به لوکرس که به‌تازگی به زبان فارسی ترجمه شده‌اند، به طرزی معنادار از برخی از این صنایع بدیعی بهره گرفته‌اند. ارزیابی کلی برگردان فارسی این صنایع منتخب از منظر تعادل نقشی نشان می‌دهد مترجم فارسی ضمن آگاهی از این صنایع، بسیار کوشیده است این صنایع را به طرزی کارآمد و در پرتو تعادل نقشی به زبان فارسی برگرداند. این مقاله می‌کوشد برگردان فارسی گزیده‌ای از این صنایع را در پرتو تعادل نقشی بررسی و ارزیابی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing Persian translation of selected rhetorical figures in Venus and Adonis and The Rape of Lucrece by Shakespeare

نویسنده [English]

  • Abolfazl Horri
Associate Professor of Translation Studies, Arak University, Arak, Iran.
چکیده [English]

Rhetorical figures are the artistic use of language that, through the selection of specific linguistic and grammatical structures, assist poets in expressing their ideas and thoughts. These figures are highly structure-oriented and are lost in translation to another language. The loss of literary devices in the translation of poetic texts becomes even more perplexing because, in poetry, not only the meaning but also the form is important. And, since what is lost most in the translation of poetic language is the form, it is clear that poetic devices are also lost to a great extent. However, there are translators who are fully aware of the style, context, and form of both source and target languages and skillfully recreate these specific forms in the target language. Among English poets, Shakespeare has ingeniously and efficiently used literary devices in his theatrical and poetic works. Among Shakespeare's non-theatrical works, the two poems Venus and Adonis and The Rape of Lucrece, which have recently been translated into Persian, have significantly utilized literary devices. A general evaluation of the Persian translation of these selected devices in these two poems, based on functional equivalence, shows that the Persian translator has made great effort to translate these devices into Persian in an efficient manner and within the framework of a functional equivalence. This article aims to examine and evaluate a selected number of these devices in the Persian translation of the two poems within the framework of functional equivalence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • literary devices
  • Poetic language
  • Form
  • Persian translation
  • Functional equivalence
- ابجدیان، امرالله (۱۳۸۷). تاریخ ادبیات انگلیس (ج. ۳): ادبیات رنسانس (به‌جز نمایش‌نامه). شیراز: دانشگاه شیراز.
- ابراهیمی، میثم؛ علوی‌مقدّم، مهیار؛ داودی، محمد (۱۳۹۷). بررسی تطبیقی روش‌های طبقه‌بندی بلاغت در فارسی و انگلیسی. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی. سبزوار: دانشگاه حکیم سبزواری.
- ایبرمز، ام. اچ.؛ جفری گالت (1394). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
- خزایی فرید، علی (۱۳۸۱). «روش ترجمۀ متون ادبی». مجله ادبیات دانشگاه فردوسی. 35(3و4). 458-447.
- شکسپیر، ویلیام (۱۴۰۱). ونوس و آدونیس و تجاوز به لوکرس، ترجمه و توضیحات: امید طبیب‌زاده. تهران: نیلوفر.
- شکسپیر، ویلیام (۱۳۹۹). غزلواره‌ها. ترجمه و تفسیر امید طبیب‌زاده. تهران: نیلوفر.
- شکسپیر، ویلیام (۱۳۹۹). ققنوس و قمری و شکایت عاشق. ترجمۀ امید طبیب‌زاده، تهران: نشر چشمه.
- شکری، یدالله؛ سعیدی، عباس (۱۳۹۳). «کارکرد عناصر بلاغی در مطایبات بهارستان جامی». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی و بلاغی. ۵ (۱۰). 104-77.
- داد، سیما (1392). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
- رضایی، عربعلی (1382). واژگان توصیفی ادبیات (انگلیسی ـ فارسی). تهران: فرهنگ معاصر.
- سبزیان مرادآبادی، سعید و کزازی، میر جلال‌الدین (1388). فرهنگ نظریه و نقد ادبی، واژگان ادبیات و حوزه­های وابسته انگلیسی ـ فارسی. تهران: مروارید.
- سپه‌وند، عزت‌الله (1391). بلاغت تطبیقی (در حوزۀ فارسی و انگلیسی). رسالة‌ منتشرنشده دکتری زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- شمیسا، سیروس (۱۳۸۱). نگاهی تازه به بدیع تهران: فردوس.
- طباطبایی، محمد (۱۳۷۰). فرهنگ اصطلاحات صناعات ادبی. مشهد: بنیاد فرهنگ رضوی.
- عمارتی مقدم، داود (۱۳۹۱). بررسی تطبیقی فن خطابه در یونان و روم باستان و بلاغت اسلامی تا قرن پنجم هجری. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- عمارتی‌مقدّم، داود (1395). بلاغت: از آتن تا مدینه بررسی تطبیقی فن خطابۀ یونان و روم باستان و بلاغت اسلامی تا قرن پنجم هجری قمری، تهران: هرمس.
- غلامی، مجاهد (1402). «مخترعات بلاغی امیرخسرو دهلوی». دانشگاه سمنان: مجله مطالعات زبانی و بلاغی، ۱۴ (۳۱). 294-269.                          doi: 10.22075/jlrs.2022.27295.2111
- کریمی، لطف‌الله (۱۳۹۱). «بررسی تطبیقی آرایه‌های ادبی فارسی-انگلیسی». مجلة عرفانیات در ادب فارسی. ۳ (۱۰). 126-111.
- کزّازی، میرجلال‌الدین (1396). زیباشناسی سخن پارسی (بدیع)، تهران: مرکز.
- گری، مارتین (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی (در زبان انگلیسی). ترجمة منصوره شریف­زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- فشارکی، محمد (1379). نقد بدیع. تهران: سمت.
- همایی، جلال‌الدین (1370). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: مؤسسة نشر هما.
-Baldick, C. (2001). The concise Oxford dictionary of literary terms (2th Ed.)، New York: Oxford University Press.
-Cuddon, J. A. (2013).  A dictionary of literary terms and literary theory (5th Ed.)، New York: Penguin Books.
-Folger Shakespeare Library (n.d.). Reading Shakespeare's Language: Venus and Adonis and Lucrece، Retrieved from https:// www. urlgoeshere.edu
-Karimi, L. (1993). A contrastive analysis of English-Persian literary terms. Iran. Tehran: Majd Scientific & Cultural Association.
-Munday, J. (2018). Introducing translation studies. Routledge.