تصویرپردازی شاخه‌های بلاغت و شیواسخنی در اشعار عاشورایی با رهیافت تربیتی (با تمرکز بر اشعار عاشورایی یزد در دورۀ پس از انقلاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22075/jlrs.2023.31650.2337

چکیده

این پژوهش با روش توصیفی- ‌تحلیلی و استشهادی، بر پایه داده‌های کتابخانه‌ای، ظهور بلاغت ادبی را در شعر عاشورایی در راستای تربیت مخاطب تحلیل و بررسی می‌کند. بر پایۀ نتایج حاصل از پژوهش، شاعر عاشورایی علاوه بر رعایت بلاغت ادبی از ظرفیت‌هایی که در اختیار دارد، درجهت نیازهای بلاغت تربیت گام برمی‌دارد. بلاغت شعر عاشورا با همیاری سه شاخۀ ادبی، دو هدف متعالی یعنی توجه هم‌زمان به کلام و مخاطب و گسترش فرهنگ عاشورایی را در نظر دارد. مؤلفه‌های بلاغی شعر با بهره‌گیری از ابزار و درایه‌های گوناگون، پل ارتباطی کلام و مخاطب می‌شوند و بستری برای شکل دادن روحیۀ حماسی و انقلابی مخاطب فراهم می‌کنند. در این مسیر دنیای تخیّل و پویندگی شعر عاشورایی در شعاعی بزرگ‌تر به‌سمت فلسفۀ عاشورا سیر می‌کند و لایه‌های بلاغی همسو با بلاغت ادبی، روحی متموّج و متحرّک در مخاطب ایجاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Illustrating the eloquence and rhetoric of edification in Āshūrāī poetry (focusing on Āshūrāī poems of Yazd in the post-revolutionary period)

نویسنده [English]

  • Mahdi Sadeghi
Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Farhangian, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research examines and analyzes the emergence of literary rhetoric in Āshūrāī poetry in order to educate the audience. The study is descriptive-analytical and employs a reference method based on library data. Based on the results of the research, the Āshūrāī poet, in addition to observing literary rhetoric, takes step towards the rhetoric of edification. The rhetoric of Āshūrā poetry, with the help of three literary branches, follows two lofty goals; it observes simultaneous attention to speech and the audience and aims to spread Āshūrāī culture. The rhetorical components of the poem, using various tools and techniques, become the communication bridge between the speech and the audience and provide a platform for forming the heroic and revolutionary spirit of the audience. In this manner, the world of imagination and the dynamics of Āshūrāī poetry progresses towards a philosophy of Āshūrā at a larger scale, and rhetorical layers aligned with literary rhetoric create a vibrant spirit in the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • literary rhetoric
  • rhetoric of edification
  • Āshūrāī poetry
  • Yazd
- احمدپناه، سیدمصطفی و همکاران (1401)، زیبایی‌شناسی مبتنی بر عناصر بیانی در قرآن کریم، مجلۀ مطالعات زبانی و بلاغی دانشگاه سمنان، سال13، شمارۀ29، صص356-331.        
- بهجتی(شفق)، محمدحسین (1373)، بارش نور، اردکان: بصیر. 
- تجلیل، جلیل (1385)، جناس در پهنۀ ادب فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.  
- ثروتیان، بهروز (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران: برگ.
- جرجانی، عبدالقاهر (1368)، دلائل‌الاعجاز فی‌القرآن، ترجمۀ رادمنش، مشهد: آستان قدس.
- حوزۀ هنری یزد (1384)، باغ ارغوان «عاشورا در شعر امروز یزد»، تهران: سوره مهر.
- دزفولیان، کاظم و عباسی، علی (1384)، بهبود زبان فارسی از منظر ادبی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ 45و46، صص 53-72.   
- رضایی‌اردانی، فضل‌الله، صادقی، مهدی (1401)، بازتاب شخصیت‌آفرینی در اشعار عاشورا، مجلۀ فنون ادبی، سال 14، شمارۀ3(پیاپی40)، صص 56-39.               
- ریاضی‌یزدی، محمدعلی (1395)، دیوان ریاضی یزدی، یزد: آرتاکاوا.  
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1388)، صورخیال در فارسی، تهران: آگاه.  
- شمیسا، سیروس (1381)، آشنایی با عروض و قافیه، چاپ شانزدهم، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1383)، انواع ادبی، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (1383)، بیان و معانی، تهران: فردوس.             
- شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس. 
- شمیسا، سیروس (1377)، معانی، چاپ پنجم، تهران: میترا.            
- فتوحی، عباس (1382)، تذکره شعرای یزد، یزد: اندیشمندان. 
- فتوحی، عباس (1373)، تذکرۀ شعرای یزد، یزد: موسسه انتشارات.           
- فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.             
- فندرسکی، ابوطالب (1381)، رسالۀ بیان و بدیع، تصحیح سیده مریم روضاتیان، اصفهان.
- قدیریان، احمدرضا (1397)، تا صبح بسوزد (مجموعه شعر عاشورایی شاعران یزد)، تهران: سوره مهر.           
- قلم‌سیاه، اکبر (1373)، یزد در سفرنامه‌ها، یزد: نشر یزد.          
- کزازی، میرجلال‌الدین (1368)، زیبایی‌شناسی سخن پارسی (بیان)، تهران: مرکز.   
- کزازی، میرجلال‌الدین (1373)، زیبایی‌شناسی سخن پارسی (معانی)، تهران: مرکز.  
- مجاهدی، محمدعلی (1379)، شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی، قم: مرکز تحقیقاتی سپاه.
- مهرابی، عالیه (1395)، واژه را به اوج می‌برم، یزد: کتاب‌آرای پیشگام.  
- الهام‌بخش، سیدمحمود، میرجلیلی، محمدعلی و احرامیان، علیرضا (1379)، حرف‌های ماندگار، یزد: آموزش و پرورش.
- همایی، جلال‌الدین (1368)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.  
- همایی، جلال‌الدین (1370)، معانی و بیان، تهران: هما.
- وبلاگ سالک (شاعر آیینی یزد «حسین نجاریان»).  
- وطواط، رشیدالدّین (1362)، حدائق‌السحر فی دقائق‌الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری.