عوامل طنزآفرین و انواع اصلی طنز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22075/jlrs.2023.30392.2271

چکیده

سلیقة یکسانی در دسته‌بندی انواع و گونه‌های طنز وجود ندارد. گاهی آن را براساس موضوع دسته‌بندی می‌کنند که چندان کمکی به شناخت گونه‌های هنری و اصلی طنز نمی‌کند. گاهی نیز شیوه‌های طنزآفرین و انواع اصلی طنز را با یک‌دیگر ترکیب می‌کنند که نشانة ناشی‌گری و فقدان اشراف بر جوانب موضوع است‌. درست‌ترین شیوة دسته‌بندی، آن است که ابتدا عوامل طنزآفرین را تعیین کنیم، سپس به دسته‌بندی اصلی‌ترین انواع طنز بپردازیم و در آخر نیز با تحقیقی دقیق‌تر، شگردهای طنزآفرینی را که از آمار پرشماری برخوردار است، مشخص کنیم و هرکدام از آن‌ها را جزءبه‌جزء در زیرمجموعة آن گونه‌های اصلی قرار دهیم. در این تحقیق، چهار عامل طنزآفرین معرفی شده است که همة انواع طنزها، خنده‌انگیزی خود را وامدار آن‌ها هستند: آشنایی‌زدایی، اجتماع نقیضین، اغراق و افراط و شبیه‌سازی. همة انواع طنزهایی که به‌وسیلة این عوامل چهارگانه پدید می‌آیند، می‌‌توانند به هفت دسته تقسیم شوند: طنز رفتاری، زبانی، ادبی، داستانی، نمایشی، تصویری و تحلیلی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Humorous factors and main types of humor

نویسنده [English]

  • Ghahreman Shiri
Professor of Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

There are no uniform methods in the classification of types of humor. Sometimes, they are categorized according to the topic, which is not of much help in recognizing the main and artistic types of humor. Sometimes, humorous methods and the main types of humor are combined with each other, which is a sign of impulsiveness and lack of mastery of the subject. The most accurate way to categorize is to first determine the factors that create humor, and then to categorize its main types. Finally, with a more detailed research, the techniques of creating humor which have numerous statistics need to be identified and  put them together, part by part, in the sub-set of the main types. In this research, four humorous factors have been introduced to which all types of satire are indebted: defamiliarization, juxtaposition of opposites, exaggeration and extremism, simulation. All types of humor that arise through these four factors can be divided into seven categories; behavioral, linguistic, literary, fictional, dramatic, visual, and analytical satire.

کلیدواژه‌ها [English]

  • humor
  • juxtaposition of opposites
  • types of humor
  • humorous factors
ـ ارسطو (۱۳۴۳)، فن شعر، ترجمة عبدالحسین زرین­کوب، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ ارول، جورج (۱۳۶۱)، قلعة حیوانات، ترجمة امیر امیرشاهی، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری انتشارات امیرکبیر.
ـ  براهنی، رضا (۱۳۸۰)، بحران رهبری نقد ادبی و رساله­ی حافظ، تهران: دریچه.
ـ برگسون، هانری لویی (۱۳۷۹)، خنده، ترجمة دکتر عباس باقری، تهران: شباویژ.
ـ باقرزاده (بقا)، علی (۱۳۴۲)، لطیفه­های ادبی، تهران: بی‌نا.
ـ پزشکزاد، ایرج (۱۳۸۱)، طنز فاخر سعدی، تهران: شهاب.
 ـ تجبّر، نیما (۱۳۹۰)، نظریة طنز بر بنیاد متون برجستة طنز فارسی، تهران: مهر ویستا.
ـ تسبیحی، محمدحسین (م. فرداد) (۱۳۵۲)، گنجینة لطایف، چاپ دوم، تهران: مؤسسة انتشارات بنیاد.
ـ حلبی، علی‌اصغر (۱۳۶۵)، مقدمه­ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران، چاپ دوم، تهران: مؤسسة پیک ترجمه و نشر‌.
ـ حیدری، محمدرضا، خلیلی جهان‌تیغ، مریم  و بارانی، محمد (۱۳۹۹)، "تحلیل پارودی در خارستان ادیب قاسمی کرمانی"، مجلة مطالعات زبانی و بلاغی (دانشگاه سمنان)، سال ۱۱، شمارة ۲۱، بهار و تابستان، صص ۵۱ – ۷۸.
ـ رشاد اوقانی، سپیده (۱۳۸۸)، «طنز و فکاهی مشروطه در روزنامة آذربایجان»، مجلة پیام بهارستان، شمارة3،  دوره­ی 2، سال 1، بهار.
ـ زاکانی، عبید (۱۳۷۹)، کلیات عبید زاکانی، به کوشش پرویز اتابکی، تهران: انتشارات کتاب‌فروشی زوّار.
ـ سلیمانی، فرامرز (۱۳۹۱)، اسرار و ابزار طنزنویسی، تهران: سوره­ی مهر.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۸۴)، «طنز حافظ»، مجلة حافظ، شماره­ی 19، مهر، صص 39ـ42.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا   (۱۳۷۲)، مفلس کیمیا فروش: نقد و تحلیل شعر انوری، تهران: انتشارات سخن.
ـ شیخی، یحیی و دیگران (۱۴۰۰)، "بررسی شگردهای طنز در اشعار اکبر اکسیر"، مجلة علمی مطالعات زبانی و بلاغی (دانشگاه سمنان)، سال ۱۲، شمارة ۲۵، پاییز، صص ۲۱۵ – ۲۴۶.
ـ شیری، قهرمان (۱۳۸۲)، داستان‌نویسی: شیوه­ها و شاخصه­ها، تهران: انتشارات پایا.
ـ شیری، قهرمان (۱۳۷۷)، راز طنزآوری، مجلة سنجش و پژوهش، سال چهارم، شمارة 13و14، بهار و تابستان، صص 200 ـ 216.
ـ فتوحی رودمعجنی، محمود (۱۳۹۱)، سبک‌شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران: انتشارات سخن.
- موریل، جان (۱۳۹۲)، فلسفة طنز، بررسی طنز از منظر دانش، هنر و اخلاق، ترجمة محمود فرجامی و دانیال جعفری، تهران: نشر نی.