بررسی جادوی مجاورت در مجموعۀ آیینه‌ای برای صداها سرودۀ شفیعی کدکنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

2 استادیار، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان ، ایران

3 استادیار، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

4 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی،زنجان،ایران.

چکیده

درک لایه‌های پنهان در متن با استفاده از نشانه‌ها مشخّص می‌شود. نشانه‌ها متشکّل از یک صورت آوایی (دال) و یک تصوّر مفهومی (مدلول) هستند که به‌تنهایی معنا و مفهومی را بیان می‌کنند. شیوۀ هماهنگی و توازن آوایی موجود در میان کلمات، معنی تازه می‌آفریند؛ بدین معنی که موسیقی ایجادشده از رهگذر وحدت یا تضاد صامت‌ها و مصوّت‌های کلمات، با مفهوم مدّ نظر شاعر، هماهنگی و مطابقت دارد. جستار حاضر تلاش دارد به بررسی جادوی مجاورت در اشعار محمّدرضا شفیعی کدکنی در دفتر شعر «آیینه‌ای برای صداها» بپردازد. این پژوهش با اتّکا بر مفهوم جادوی مجاورت در سروده‌های شفیعی کدکنی، به روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد کتابخانه‌ای و فیش‌برداری انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شاعر با به کار بردن آرایه‌ها در حدّ تعادل و در عین حال، با دقّت و انسجام، بر زیبایی و تأثیربخشی سخن خود افزوده است. وی از انواع آرایه‌های معنایی، از قبیل القای تصویر، القای احساس و القای صدا، در سروده‌هایش بهره برده و این امر به اشعار او لطف ویژه‌ای بخشیده است. به‌علاوه، بیشترین کاربرد ادبی جادوی مجاورت در شعر، بعد از واج‌آرایی، القای احساس است و در شکل‌گیری و نیرومندکردن موسیقی درونی اشعار شفیعی کدکنی، نقشی مؤثّر و جایگاهی والا دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the magic of proximity in Shafi’i Kadkani’s A Mirror for Sounds

نویسندگان [English]

  • mina zadkhoot 1
  • Heydar Hasanloo 2
  • nazhat noohi 3
  • Hosein Arian 4
1 PhD student in Persian literature, Azad University, Zanjan, Iran
2 Assistant Professor, Persian Language and Literature, Azad University, Zanjan, Iran
3 Assistant Professor of Persian Literature, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
4 Assistant Professor of Persian Literature, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
چکیده [English]

The understanding of the hidden layers in the text is determined by the use of signs. Signs consist of a phonetic form (signifier) and a conceptual idea (signified) that alone express meaning and concept. The phonetic harmony and balance between the words creates a new meaning, which implies that the music created through the unity or contrast of the consonants and vowels of the words is in harmony with the poet’s intended meaning. The present essay tries to investigate the magic of proximity in A mirror for Sounds. This research was done based on the concept of the magic of proximity in Shafi’i Kadkani's aforementioned collection, using a descriptive-analytical method through a library and survey approach. The findings of the research show that the poet has increased the beauty and effectiveness of his speech by a balanced, accurate and coherent use of devices. He employs a variety of figurative devices to convey imagery, emotion i and sound, which has made his poetry specially graceful. Also, Shafi'i Kadkani has paid special attention to this literary genre (the magic of proximity) in his collection of poems, attracting the attention of many readers. In addition, the most literary use of "magic of proximity" in poetry, after alliteration, is to induce feelings, and the magic of proximity has an effective role and a high position in shaping and strengthening the inner music of Shafi’i Kadkani's poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • proximity magic
  • Shafi’i Kadkani
  • A Mirror for Sounds
-­ اسمعیلی‌ پورلو کلایه، مینا (۱۳۹۰)، بررسی تصویر سوررئالیستی در هشت کتاب سهراب سپهری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقّق اردبیل.
- باطنی، محمّدرضا (۱۳۸۵)، دربارۀ زبان (مجموعه مقالات)، چ4، تهران: آگاه.
 - باقری، مهری (۱۳۷۵)، مقدّمات زبان‌شناسی، چ1، تهران: قطره.
- بامدادی، محمّدی و فاطمه مدرّسی (۱۳۸۸)، نگاهی به اثرپذیری اشعار شفیعی کدکنی از آثار قدما، نشریۀ ادب‌پژوهی، دورۀ ۳، شمارۀ ۱۰، صص 83-108.
- پارسا، شمسی و سمیرا بامشکی (۱۳۹۶)، تصویرشناسی جادۀ ابریشم و نخجوان در سفرنامۀ ناصرخسرو، مجموعة مقالات دوازدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، ج1، صص ۱۶۶۷ -۱۶۸۱.
- پاکباز، روبین (۱۳۷۸)، دایرة‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
- پورنامداریان، تقی (۱۳۸۸)، گمشدۀ لب دریا، تهران: سخن.
- ثابت، نیّره (۱۳۹۵)، نقش آواها در فضاسازی اشعار مهدی اخوان ثالث، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
- جبری، سوسن، (1391)، نقد زیبایی‌شناسی هنری در متن ادبی (مطالعۀ موردی یک غزل حافظ)، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، شمارۀ 5، صص 31-61.
- دهرامی، مهدی (۱۳۹۲)، بررسی عناصر مؤثّر در انسجام شعر معاصر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اراک.
- ذاکری، گیتا، علیرضا شعبانلو و غلامحسین فرزاد (۱۳۹۶)، آوا و معنا در شاهنامه، بوستان ادب، سال 9، شماره 1، صص 97-120.
- ذوالفقاری، حسن (۱۳۹۰)، کارکرد واج در مفاهیم کلام و عناصر شعر (با بررسی اشعاری از فردوسی خاقانی، حمید مصدّق و اخوان ثالث)، ، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ زبان و - ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند.
- زرقانی، سیدمهدی (۱۳۸۷)، چشم‌انداز شعر معاصر، چ3، تهران: ثالث.
- ساغروانیان، جلیل (۱۳۶۹)، فرهنگ اصطلاحات زبان‌شناسی، مشهد: نیما.
- سخاوی، لطیفه و همکاران (1399)، بررسی جادوی مجاورت در شعر کودک، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 219-250.
- شریفی، فیض (۱۳۹۹)، شعر زمان ما (۱۶)، محمّدرضا شفیعی کدکنی، چ3، تهران: نگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۷۵)، صور خیال در شعر فارسی، چ6، تهران: امیرکبیر.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۹۰)، ادوار شعر فارسی، چ6، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۹۹)، طفلی به نام شادی، چ1، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۷۳)، موسیقی شعر، چ4، تهران: آگه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۷۶)، آیینه‌ای برای صداها، چ1، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۷۶)، هزارۀ دوم آهوی کوهی، چ1، تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (۱۳۷۷)، جادوی مجاورت، مجلۀ بخارا، سال 1، شمارۀ ۲، صص 15-26.
- شمیسا، سیروس (۱۳۹۳)، نقد ادبی، تهران: میترا.
- صابری‌نیا، مسعود (۱۳۹۵)، نگاهی به موسیقی شعر نوشتۀ محمّدرضا شفیعی کدکنی، ایران‌نامگ، سال 1، شمارۀ ۴، صص 36-48.
- صحرایی، قاسم و شهاب گلشنی (۱۳۹۲)، وحدت و انسجام در شعر شفیعی، ادبیات پارسی معاصر، سال 3، شمارۀ 1، صص 97-116.
- صفوی، کوروش (۱۳۹۴)، از زبان‌شناسی به ادبیات، شعر و نظم، تهران: سورۀ مهر.
- طهرانی ثابت، ناهید (۱۳۸۸)، بررسی تحلیل صنایع بدیعی در شعر نو با تأکید بر اشعار نیما، سپهری، اخوان و شاملو، رسالۀ دکتری، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرّس.
- علوی، بشیر (۱۳۹۷)، ترجمان صبح، چ1، تهران: روزگار.
- فتوحی، محمود (۱۳۸۶)، بلاغت تصویر، چ1، تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو (۱۳۷۸)، دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، ج1، چ3، تهران: امیرکبیر.
- فیضی، کریم (۱۳۸۸)، صدها سال تنهایی، چ1، تهران: اطّلاعات.
- قویمی، مهوش (۱۳۸۳)، آوا و القا، چ1، تهران: هرمس.
- متّحدین، ژاله (۱۳۵۴)، تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن، جستارهای ادبی، شمارۀ ۴۳، صص 483-530.
- ملکی، ساره (۱۳۹۴)، کاربرد آرایۀ جناس در طراحی پوسترهای اجتماعی معاصر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشتۀ ارتباط تصویری، دانشکدۀ هنرهای تجسمی.
- وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۷۵)، موسیقی حروف واژه‌ها، نشر دانش، شمارۀ ۶۰، صص 36-39.
- یوسفی، غلامحسین (۱۳۸۶)، کاغذ زر، چ1، تهران: سخن.
- یوشیج، نیما (۱۳۸۵)، دربارۀ هنر و شعر و شاعری، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.