استعارۀ تصویری- طرحواره‌ایِ «رستاخیز و نوزایی» با حوزۀ مبدأ «سفر»، در داستان‌های کودک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

جانسون و لیکاف، استعاره‌های مفهومی را نگاشت‌هایی بین دو حوزۀ موسوم به مبدأ و مقصد می‌دانند. کارکرد این نگاشت‌ها عینی‌سازی مفاهیم انتزاعی حوزۀ مقصد از طریق طرح‌وارۀ حوزۀ مبدأ است. هدف از این پژوهش، رده‌بندی داستان‌های مرگ‌اندیشانۀ مبتنی بر «نوزایی» در ادبیات کودک است. در همین راستا، این مقاله با التفات به استعارۀ «مرگ، سفر است»، در پی پاسخ‌گویی به چگونگی کارکرد طرح‌واره-تصویرهای حوزۀ «سفر» در مفهوم‌سازی «نوزایی» و «رستاخیز» است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی و جامعۀ آماری آن، داستان‌های مبتنی بر درون‌مایۀ نوزایی و رستاخیز برای گروه سنّی الف و ب است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد وفق استعارۀ جهتی بالا/ پایین و طرح‌وارۀ «مسیر»، داستان‌های مذکور به چهار دسته تقسیم می‌شوند: رستاخیز بدون استعلا، رستاخیز با استعلا، پیکرگردانی با استعلا، و زنجیرۀ نوبه‌نو. پژوهش پیش‌رو برای نخستین بار در ایران، مرگ‌های بازگشت‌پذیر را با رویکرد معنی‌شناسی شناختی مطمح نظر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Image-schema metaphor of "resurrection" and "rebirth" with the source domain of "journey" in children's stories

نویسنده [English]

  • Amir Hossein Zanjanbar
Children ̓s and Young Adults ̓ Literature, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Johnson and Lakoff consider conceptual metaphors as mappings between two domains called source and target domain. The function of these mappings is to objectify the abstract concepts of the target domain through the schemas of the source domain. The purpose of this research is to classify death-awareness stories based on "rebirth" in children's literature. In this regard, paying attention to the metaphor "death is a journey," this article seeks to answer how the schema-images of "journey" work in the conceptualization of "rebirth" and "resurrection." The method of this research is analytical-descriptive, and its statistical population is children's stories with the theme of rebirth and resurrection for the demographic group of early childhood. The result of this research shows that, according to the up/down orientational metaphor and the "path" scheme, the mentioned stories are divided into four categories: resurrection without transcendence, resurrection with transcendence, transfiguration with transcendence, and the chain of renewal. The above categories are also classified into subcategories. For the first time in Iran, this research examines reversible deaths with a cognitive semantics approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children's Stories
  • Cognitive semantics
  • conceptual metaphor
  • schema
  • death
  • rebirth
-­ آریان، حسین و مهری تلخابی (1399)، تحلیل مفهوم مرگ در شعر فروغ فرّخزاد بر اساس نظریۀ استعارۀ شناختی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 7-36.
- آیزنک، مایکل و مارک کین (1397)، روان‌شناسی شناختی، زبان، تفکّر، هیجان‌ها و هوشیاری، ترجمۀ حسین زارع، ویرایش هفتم، تهران: ارجمند.
- اکرمی، جمال (1400)، قلب فروزان مترسک، با تصویرگری افسانه صانعی، تهران: مدرسه.
- امینی، نسرین‌نوش (1398)، من مترسک نیستم، با تصویرگری سحر حق‌گو، تهران: علمی و فرهنگی.
- انواری، سحر (1387)، لولوی قشنگ من، با تصویرگری افرا نوبهار، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- بوسکالیا، لئو (1395)، خزان برگک، با تصویرگری ایرج خانباباپور، ترجمۀ رباب فرهنگ، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ترکئورست، الیزا (1401)، روباه و دانه‌کوچولو، با تصویرگری ناتالیا مور، ترجمۀ نعیمه جلالی‌نژاد، قم: جامعة القران الکریم.
- جمشیدی، مریم (1375)، آوازی برای آدم‌برفی، با تصویرگری مهشید مهاجر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- خادمی، غلامرضا و زهرا ابوالحسنی چیمه (1400). مفهوم‌سازی‌های فرهنگی مرگ درگویش بختیاری زز و ماهرو، جستارهای زبانی، سال 12، شمارۀ 6، صص 1-31.
- دوبوک، ماریان (1400)، در راه کوه، ترجمۀ رضی هیرمندی، تهران: بازی و اندیشه.
- دهریزی، محمّد (1399)، داستان گل حسرتی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- زنجانبر، امیرحسین (1402)، مفهوم‌سازی خودویرانگری در داستان‌های کودک بر اساس طرح‌واره‌های کاربردشناختی، زبان‌شناخت، سال 14، شمارۀ 2، صص 77-97.
- زنجانبر، امیرحسین و همکاران (1400)، روان‌روایت‌شناسی طنز در داستان‌های کودک با رویکردی طرح‌واره‌ای، تفکّر و کودک، سال 12، شمارۀ 1، صص 77-101.
- ژوبرت، کلر (1396)، خداحافظ راکون پیر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شارر، کاترین (1396)، مرگ بالای درخت سیب، ترجمۀ پروانه عروج‌نیا. تهران: فاطمی.
- عسکری، ریحانه و علی بوذری (1400)، نقد اسطوره‌شناختی مرگ در کتاب مرگ بالای درخت سیب، مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال 12، شمارۀ 1،‌ صص 77-104.
- کارل، اریک (1389)، برای من یک ستاره بکش، ترجمۀ رزا اسلام‌پور، تهران: امیرکبیر.
- کمپانی زارع، مهدی (1390)، مرگ‌اندیشی از گیلگمش تا کامو، تهران: نگاه معاصر.
- کوچش، زلتن (1393)، مقدّمه‌ای کاربردی بر استعاره، ترجمۀ شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
- لوپر، استیون (1396)، دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد: مرگ، ترجمۀ مریم خدادادی، تهران: ققنوس.
- محمودی، علی‌محمّد و اسحاق طغیانی (1399)، واکاوی نگاه‌ها به مرگ در غزل معاصر، شعرپژوهی، سال 12، شمارۀ 1، صص 205-233.
- مک‌کواری، جان (1376)، مارتین هایدگر، ترجمۀ محمّدسعید حنایی کاشانی، تهران: گروس.
- موزونی، رضا (1389)، یخی که عاشق خورشید شد، با تصویرگری میثم موسوی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ولتهاوس، ماکس (1391)، قورباغه و پرنده، ترجمۀ پیمان عدالتی، تهران: امیرکبیر.
- هنرکار، لیلا (1394)، خط سیاه تنها، با تصویرگری زهرا کیقبادی، تهران: علمی‌ و فرهنگی.
- یوسفی، سحر، محمّد ایرانی، خلیل بیگ‌زاده و امیرعبّاس عزیزی‌فر (1400)، مرگ‌اندیشی و نوزایی در قصّه‌های ایرانی انجوی شیرازی، دهخدا، سال 13، شمارۀ 48، صص 83-113.