تحلیل بازنمایی ایدئولوژی جنسیتی در لایه‌های سبکی سوگ‌سروده‌های شخصی فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

چکیده

بازنمایی ایدئولوژی جنسیتی، نشان‌دادن جهان جنسیتی مؤلّف (باورها، رسوم و سنّت‌ها، کنش‌های رفتاری مورد انتظار از هر دو جنس، توزیع قدرت میان دو جنس) یا از جایگاه موافق همسو با گفتمان قاهر جامعه یا از دیدگاهی انتقادی در متن است. مسئلۀ اصلی این تحقیق، تحلیل بازنمایی ایدئولوژی جنسیتی در لایه‌های سبکی مرثیه‌های شخصی شاعران زن و مرد پارسی‌گو است. بازنمایی فردیت (خود) شاعر در مرثیه‌های شخصی، امکان انواع مطالعات هویت‌شناختی مؤلّف، نظیر جنسیت را در این گونۀ ادبی به دست داده است. برای انجام این پژوهش، از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی-آماری-تحلیل قیاسی) استفاده شد و مبنای نظری تحقیق، سبک‌شناسی لایه‌ای بوده است. از انجام این تحقیق در سه لایۀ واژگانی، نحوی و بلاغی، نتایج زیر حاصل شد: زنان با رمزگان مبیّن تسلیم و رضا، جملات کوتاه و گسسته و ابزارهای بلاغی حسّی و عاطفی، مفاهیمِ پذیرش سرنوشت، درونی‌شدن نقش و جایگاه جنسیتی و نیز مظلومیت و فرودستی بیشتری را در سوگ‌سروده‌های خود، همسو با گفتنان غالب جامعه، بازتاب داده‌اند. ایدئولوژی بازنمایی‌شده در مراثی شخصی مردان، حاکی از اعتراض مقتدرانه و آمرانگی فرادستانه است. در مقایسه با هیجانات عاطفی زنانه که در کنش‌های گفتاری اظهاری و عاطفی و جملات کوتاه و گسستۀ مراثی آنان پیداست، مردان با جملات طولانی پیوسته، کنش‌های گفتاری ترغیبی و ابزارهای بلاغی بیشتر، تأمّلات منطقی بیشتری را انعکاس داده‌اند. با تغییرات اجتماعی و فرهنگی، از میزان فروتنی و تسلیم منعکس‌شده در سوگ‌سروده‌های زنان کاسته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Representation of Gender Ideology in Stylistic Layers of Personal Persian Elegies

نویسندگان [English]

  • Zahra Esmailiyan azari 1
  • Narges Oskouie 2
  • Hosein Dadashi 3
1 Ph.D. student, Department of Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran
چکیده [English]

The representation of gender ideology is to show the author's gender world (beliefs, customs and traditions, behavioral acts expected from both sexes, distribution of power between the two sexes) either from a position of agreement with the dominant discourse of the society or from a critical point of view in the text. The main objective of this research is the analysis of the representation of gender ideology in the stylistic layers of the personal elegies of Persian-speaking male and female poets. The representation of poet's individuality (self) in personal elegies makes it feasible to study author's identity, for instance in terms of gender. This study was conducted via a combined research method (descriptive-statistical-comparative analysis), employing layered stylistics as the theoretical basis. The following results were obtained from this research (in three lexical, syntactic and rhetorical layers). Symbols indicating submission and satisfaction, short and discrete sentences and emotional and sensory rhetorical devices are   used more often in the elegiac writing of female author to reflect the concepts of acceptance of fate, internalization of gender role and status, as well as oppression and inferiority, in line with the dominant discourse. The ideology represented in the personal elegies of male authors indicates authoritative protest and overbearing authoritarianism. Compared to women's emotional emotions that can be found in their declarative and emotional speech acts and short and discrete elegiac sentences, men have reflected more logical reflections with long continuous sentences, persuasive speech acts and more rhetorical tools.

کلیدواژه‌ها [English]

  • representation
  • gender ideology
  • Persian personal elegies
  • layered stylistics
  • discourse analysis
-آقاگل‌زاده، فردوس (۱۳۸۱)، مقایسه و نقد رویکردهای تحلیل کلام و تحلیل کلام انتقادی در تولید و درک، رسالۀ دکتری، تربیت مدرّس.
-احسانی اصطهباناتی، محمّدامین، عنایت‌الله شریف‌پور و محمّدرضا صرفی (1401)، توصیف ویژگی‌های زبانی طنز احمد مطر و عناصر بلاغی در طنز ابوالقاسم حالت، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 27، صص 31-60.
-جرجانی، عبدالقاهر (1372ق)، دلایل الاعجاز، تصحیح سید رشید رضا، طبعة الخامسه، القاهره: دارالمنار.
-جهان ملک خاتون (1374)، دیوان، تصحیح پوراندخت کاشانی‌راد و کامل احمدنژاد، تهران: زوّار.
-حجازی، بنفشه (1396)، زنان مؤدّب تاریخ شعر و ادب زنان ایران‌زمین از آغاز تا 1320 شمسی، تهران: قصیده‌سرا.
-خاقانی شروانی، افضل‌الدّین بدیل بن علی (1375)، چامه‌ها و ترکیب‌بندها، تصحیح میرجلال‌الدّین کزّازی، تهران: نشر مرکز.
-خواجوی کرمانی، کمال‌الدّین ابوالعطاء (1374)، دیوان، تصحیح سعید قانعی، تهران: بهزاد.
-دمالی امیری، مهدی (۱۳۸۰)، تبلور ایدئولوژی و قدرت در کلام تحلیل انتقادی اخبار رسانه‌ای، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی.
-سنایی غزنوی، ابوالجدود مجدود بن آدم (1341)، دیوان، تصحیح مدرّس رضوی، تهران: اتّحاد.
-شریفی، سیدکمال، نرگس اسکویی و حسین داداشی (1401)، تحلیل سبک‌شناختی رسالۀ مجدیه، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 28، صص 133-158.
-شهریار، محمّدحسین (1389)، دیوان، ج2، چ43، تهران: نگاه.
-صفوی، کورش (1383)، معنی‌شناسی، تهران: سورۀ مهر.
-عماد خراسانی، سیدعمال‌الدّین (1362)، دیوان اشعار، تهران: جاویدان.
-فتوحی، محمود (۱۳۹۱)، سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
-قائم‌مقامی، عالم‌تاج (1374)، دیوان ژاله، تصحیح احمد کرمی، تهران: ما.
 -لونگینوس (۱۳۷۹)، در باب شکوه سخن، ترجمۀ رضا سیدحسینی، تهران : نگاه.
-وثیق، منصوره (1396)، بانوان مرثیه سرا و شاعره‌های آیینی و عرفانی آذربایجان، تهران: سفیر اردهال.
-ولف، جنت (۱۳۶۷)، تولید اجتماعی هنر، ترجمۀ نیّره توکّلی، تهران: نشر مرکز.
-هاتف اصفهانی (1375)، دیوان، تصحیح اقبال آشتیانی،چ3، تهران: نوبهار.
-هاوکس، ترنس (1377)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
-هولمز، ماری (1389)، جنسیت در زندگی روزمرّه، ترجمۀ محمّدمهدی لبیبی، تهران: نقد افکار.
-هینیک، ناتالی (۱۳۷۸)، جامعه‌شناسی هنر، ترجمۀ عبدالحیسن نیک‌گهر ، تهران: آگه.