مهدی اخوان ثالث و مسئلۀ زبان شعر نیما

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

نگاه جامع نیما یوشیج به شعر و درک این دقیقه که هرگونه تغییر در شعر باید بنیادین و کلی باشد، موجب شد که تمامی عناصر در شعر «آزاد» نیما دچار تحولی اساسی شوند. یکی از عناصر شعر که در شعر آزاد نیما تغییراتی ملموس نسبت‌به شعر کلاسیک پذیرفت، «زبان» بود. مسئلۀ زبانِ شعرِ نیما از همان ابتدا دغدغۀ موافقان نیما و دستاویز مخالفان او بوده است. مهدی اخوان ثالث یکی از طرفداران نیما بود که در پی گشودن پیچیدگی‌ها و دشواری‌های زبان او برآمد و نخستین کتاب مستقل دربارۀ زبان شعر نیما را به نگارش در‌آورد. در پژوهش پیش رو ابتدا آرای موافقان و مخالفان نیما دربارۀ زبان شعر او مطرح شده و سپس نظریات اخوان در کتاب عطا و لقای نیما یوشیج با روش «تحلیل انتقادی» بررسی شده است. در پایان مشخص شده که اخوان برای دفاع از شیوۀ نیما کوشیده است برای هنجارگریزی‌های زبانی نیما نظایری از گذشتگان بیابد تا ثابت کند نیما از اغلب اجازات و امکاناتی که در اختیار قدما بوده، در شعرش استفاده کرده است. او همچنین در ضمن بحث‌هایش به نکات ظریفی اشاره کرده است که بعدها پژوهشگران دیگری آن را گسترش داده و تکمیل کرده‌اند؛ بااین‌حال وی در مواردی نیز دچار اشتباهاتی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mahdi Akhavān-Sāles and the issue in the language of Nimā's poetry

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Zarei 1
  • Mohammad Shadrooymanesh 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature, University of Kharazmi, Tehran, Iran (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Kharazmi, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Nimā Yushij's comprehensive look at poetry and the understanding that any change in poetry must be fundamental and general, prompted all elements in Nimā's "free verse" to undergo a fundamental transformation. Compared to classical poetry, one of the elements that underwent significant change in Nimā's free verse poetry was "language". The issue of language in Nimā's poetry has been the concern of his supporters and the excuse for his opponents since the beginning. Mahdi Akhavān-Sāles was an advocate of Nimā who sought to resolve the complexities and difficulties of his language and wrote the first independent book about the language of Nimā's poetry. This research initially deals with the opinions of Nimā's supporters and opponents regarding the language of his poetry. Then Akhavān's ideas in his book (Atā va laqāye Nimā Yushij) are analyzed using the "critical analysis" method. The study clarifies that Akhavān has tried to defend Nimā's style by finding analogies from the classic poetry for Nimā's language deviations in order to prove that Nimā has used most of the permissions and facilities available to his predecessors. Despite some mistakes, he has also pointed out some subtle points in his discussions, which were later expanded and completed by later researchers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Atā va laqāye Nimā Yushij
  • critical analysis
  • language of poetry
  • Mahdi Akhavān-Sāles
  • Nimā Yushij
ـ آشوری، داریوش (1373)، شعر و اندیشه، تهران: مرکز.
ـ آیتی عبدالمحمد (۱۳۳۱)، «سخنی چند پیرامون شعر نو»، فرهنگ نو، شمارۀ 5، اسفند 1331، صص 39 ـ 52.
ـ اتحاد، هوشنگ (1378)، پژوهشگران معاصر ایران، جلد 8، تهران: فرهنگ معاصر.
ـ اخوان‌ثالث، مهدی (1376الف)، بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج، چ3، تهران: زمستان.
ـ اخوان‌ثالث، مهدی (1376ب)، عطا و لقای نیما یوشیج، چ3، تهران: زمستان.
ـ اخوان‌ثالث، مهدی (1390)، صدای حیرت بیدار، چ3، تهران: زمستان.
ـ اخوان‌ثالث، مهدی (1384)، حریم سایه‌های سبز، چ3، تهران: زمستان و مروارید.
ـ پورنامداریان، تقی (1389)، خانه‌ام ابری است، چ3، تهران: مروارید.
ـ توللی فریدون (1329)، رها، تهران: امیرکبیر.
ـ حسین‌پورچافی، علی (1384)، جریان‌های شعری معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر.
ـ حق‌شناس، علی‌محمد ( 1383)، «سه چهرۀ یک هنر: نظم، نثر و شعر»، مطالعات و تحقیقات ادبی، سال اول، شمارۀ 1و2، بهار و تابستان1383، صص47-69.
ـ حمیدیان، سعید (1381)، داستان دگردیسی، تهران: نیلوفر.
ـ رعدی‌آذرخشی، غلامعلی (1349)، «شعر فارسی معاصر»، سخنرانی‌های نخستین کنگرۀ شعر در ایران (دفتر نخست)، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، صص173ـ 206.
ـ زارعی، مهرداد و خویینی، عصمت (1402) «بررسی جلوههای زبانیت در «فرشتهها خودکشی کردند»، مجله مطالعات زبانی و بلاغی، سال 14، شمارۀ 31، صص 99ـ 130.
ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1378)، ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، ترجمۀ حجت‌الله اصیل، تهران: نی.
ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1389)، موسیقی شعر، چ12، تهران: آگه.
ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1392)، با چراغ و آینه، چ4، تهران: سخن.
ـ صفوی کورش (1390)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد1، چ3، تهران: سورۀ مهر.
ـ طبری، احسان (1322)، «[مقدمۀ] امید پلید»، نامۀ مردم، سال اول، شمارۀ 18، 18 اردیبهشت 1322، ص2.
ـ علوی، عبدالعلی پرتو (1329الف)، ایران ما، شمارۀ 20، مرداد 1329، ص4.
ـ علی‌پور، مصطفی ( 1379)، می‌تراود مهتاب، تهران: پویش معاصر.
ـ فتوحی، محمود (1397)، «نظم نحوی و نقش آن در ادبیّت سخن»، مطالعات زبانی و بلاغی، سال 9، شماره81، پاییز و زمستان 99، صص 261ـ286.
ـ نادرپور، نادر (1333)، چشم‌ها و دست‌ها، تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی‌علیشاه.
ـ نادرپور، نادر  (1367)، «دو کفۀ «لفظ» و «معنی» در ترازوی شعر امروز»، ایران‌نامه، سال هفتم، شمارۀ دوم، زمستان 1367، صص230ـ238.
ـ یوسفی، غلامحسین (1369) چشمۀ روشن، چ2، تهران: علمی.
ـ یوشیج، نیما (1368)، دربارۀ شعر و شاعری، گردآوری، نسخه‌برداری و تدوین سیروس طاهباز، تهران: دفترهای زمانه.
ـ یوشیج، نیما (1399)، نامه‌ها، تدوین سیروس طاهباز، چ2، تهران: نگاه.
ـ یوشیج، نیما (1395)، مجموعۀ کامل اشعار نیما یوشیج، تدوین سیروس طاهباز، چ15، تهران: نگاه.