تحلیل زبانی و بلاغی سبک نگارش عبدالحسین زرّین‌کوب در یادداشت‌های آثارش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

عبدالحسین زرّین‌کوب، محقّق و نویسندۀ بزرگ ایرانی است که تحقیقات گستردۀ او در حوزه‌های گونا‌گون و قدرت شگرفش در نویسندگی و پژوهش، وی را در مقام یکی از پژوهشگران برجستۀ معاصر قرار داده است. یکی از شگردهای پژوهشی که زرّین‌کوب در غالب آثار خود به کار می‌‌برد، یادداشت‌نویسی است. شگردی که امکان تبیین توضیحاتی افزون بر مطالب متن اصلی، ارائۀ مستندات و ذکر منابع و مآخذ را برای نویسنده، در خارج از ساختار متن اصلی کتاب، فراهم آورده است. زرّین‌کوب با استفادۀ بسیار از شیوۀ مزبور در غالب آثار خود، صاحب سبک شده است؛ به‌گونه‌ای که بخش زیادی از صفحات پایانی آثار او به یادداشت‌ها اختصاص یافته است. یادداشت‌ها ارتباط تنگاتنگی با متن اصلی دارند و بررسی خصایص بلاغی- زبانی آن‌ها روشن می‌کند که ساختارمندی و انسجام ویژه‌ای هم به آثار زرّین‌کوب بخشیده‌اند؛ زیرا مؤلّف غالباً تبیین اطّلاعات حاشیه‌ای و مستندات و ارجاعات خود را با شیوۀ زبانی و بلاغی منحصربه‌فردِ خود، به بخش یادداشت‌ها منتقل کرده و همین خصیصه، باعث انتظام مطالب متن اصلی آثار او شده است. این نوع یادداشت‌نویسی، از مؤلّفه‌های سبک شخصی و شگردهای پژوهشی زرّین‌کوب به حساب می‌آید. نگارندگان در این مقاله کوشیده‌اند با روش توصیفی- تحلیلی، پس از تبیین مقدّماتی دربارۀ احوال و آثار زرّین‌کوب و معرّفی اجمالی انواع یادداشت‌های آثار او، به بررسی ویژگی‌های زبانی و بلاغی، همراه با ذکر نمونه، در یادداشت‌های آثار وی بپردازند تا نکته‌های باریکی را که نمودار فکر و سبک زبانی نویسنده در یادداشت‌نویسی بوده، به مخاطب ارائه کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Linguistic and rhetorical analysis of Abdul Hossein Zarrinkoob's writing style in the "notes" of his works

نویسندگان [English]

  • Elahe Azarbayjani 1
  • Amir Hossein Madani 2
1 Master student of Persian language and literature, Kashan University, Kashan, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Kashan University: Correspondence author
چکیده [English]

Abdul Hossein Zarrīnkūb is a prominent Iranian researcher and writer whose extensive research in various fields and his tremendous power in writing and research have made him one of the remarkable contemporary researchers. One of the research methods that Zarrīnkūb uses in most of his works is "note writing," a method which has enabled the author to provide further explanations about the main text as well as presenting extra information about documentations and sources. In this manner, Zarrīnkūb has owned specific style in most of his works to the extent that a significant part of the final pages of his works is dedicated to "notes." The notes are closely related to the original text, and the investigation of their rhetorical-linguistic features makes it clear that they have given a special structure and coherence to Zarrīnkūb’s works due to the author’s unique linguistic and rhetorical explanatory style in writing marginal information, documentations and references.  This feature has made the contents of his main texts more methodical and orderly, which has become one of the components of Zarrīnkūb's personal style and research methods. This descriptive-analytical study has aimed to examine linguistic and rhetorical features of his note writing style so as to shed light on minute details that represent the writer's thought and language style in his “notes.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdul Hossein Zarrinkoob
  • works
  • notes
  • linguistic and rhetorical features
  • literary criticism
  • افشار، ایرج (1400)، نادره‌کاران، چ2، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
  • افشاری، نرجس (1393)، نقد زرّین، تهران: سخن.
  • پارسی‌نژاد، ایرج (1392)، زرّین‌کوب و نقد ادبی، تهران: سخن.
  • خسروی شکیب، محمّد و مریم یاراحمدی (1391)، گزاره‌های پست‌مدرنیسم در ذهن و زبان فروغ فرّخزاد، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 3، شمارۀ 5، صص 63-82.
  • دهباشی، علی (1376)، یادگارنامۀ استاد دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • راز، عبداللّه (1387)، بررسی و تحلیل آثار ادبی دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب از جهت روش تحقیق، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
  • رضایی، بتول (1384)، بررسی و تحلیل آثار ادبی دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا.
  • رضایی، محمّد و آرزو نقی‌زاده (1392)، اصطلاحات بلاغی در تذکره‌های عصر صفوی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 4، شمارۀ 7، صص 55-74.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1387)، ارزش میراث صوفیه، چ13، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین(1396)، ارسطو و فنّ شعر، چ10، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1371)، از چیزهای دیگر، چ3، تهران: اساطیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین(1394)، از کوچۀ رندان، چ20، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1394)، با کاروان اندیشه، چ5، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1389)، با کاروان حلّه، چ16، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1393)، بحر در کوزه، چ15، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1398)، پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا، چ39، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1395)، پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد، چ9، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1394)، تاریخ در ترازو، چ22، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1383)، تصوّف ایرانی در منظر تاریخی آن، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1396)، جست‌وجو در تصوّف ایران، چ14، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1391)، حدیث خوش سعدی، چ5، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین(1389)، حکایت همچنان باقی، چ4، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1390)، در قلمرو وجدان، چ4، تهران: سروش.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1389)، دفتر ایّام، چ7، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1396)، دنبالۀ جست‌وجو در تصوّف ایران، چ11، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1398)، دو قرن سکوت، چ31، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1383)، دیدار با کعبۀ جان، چ3، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1398)، سرّ نی، چ3، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1393)، سیری در شعر فارسی، چ5، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1388)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، چ10، تهران: علمی.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1396)، فرار از مدرسه، چ14، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1397)، کارنامۀ اسلام، چ25، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1394)، نردبان شکسته، چ5، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1361)، نقد ادبی، چ3، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین (1395)، نقش بر آب، چ7، تهران: سخن.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین(1388)، نه شرقی نه غربی انسانی، چ6، تهران: امیرکبیر.
  • زرّین‌کوب، عبدالحسین(1371)، یادداشت‌ها و اندیشه‌ها، چ4، تهران: اساطیر.
  • شعبانی، محمّدرضا (1399)، جهانی در خلوت تنهایی، تهران: زوّار.
  • شعبانی، محمّدرضا (1400)، زرّین‌کوب و ادب فارسی، تهران: زوّار.
  • شیخ، محمّد و یعقوب فولادی (1396)، تحلیلی بر سبک نگارش باستانی پاریزی در پانویس‌هایش، مجلۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 10، شمارۀ 2، صص 157-173.
  • فتوحی، محمود (1396)، آیین نگارش مقالۀ پژوهشی، چ16، تهران: سخن.
  • محمّدخانی، علی‌اصغر (1384)، درخت معرفت، چ3، تهران: سخن.
  • هاشمی‌پور، سیدمرتضی (1395)، بررسی و تحلیل آثار عرفانی دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان.