بررسی تصاویر عناصر طبیعت در شعر شاعران کودک و نوجوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم (نویسنده مسئول)

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

یکی از منابع اصلی تصویرآفرینی در شعر کودک و نوجوان، عناصر طبیعت است. در این پژوهش، 10 عنصر از عناصر طبیعت در شعر 27 شاعر در سال‌های گوناگون انتخاب شده است. شیوۀ پژوهش، کتابخانه‌ای، تحلیلی و آماری است. ابتدا تعداد تصاویر به‌کاررفته استخراج شده و سپس سهم هریک از شاعران در خلق تصاویر ابتکاری مشخّص شده است. طبق داده‌های جدول شمارۀ ‌1، پربسامدترین تصاویر تازه مربوط به رنگین‌کمان (72درصد) و خورشید و ماه (64درصد) و کمترین تصاویر مربوط به باد و نسیم (43درصد) و بهار (35درصد) است. در جدول شمارۀ 2، تصاویر ابتکاری هریک از شاعران جمع‌آوری شده است. بر این اساس، ابراهیمی (3/17درصد)، شعبانی (9/11درصد) و امین پور (8/8درصد) تصویرسازترین شاعران هستند. به‌دلیل ماهیت، هدف، توجّه به نیازها و ذهن خردسالان، شاعرانی که بیشتر برای این گروه شعر سروده‌اند، مجال کمتری برای تصویرسازی داشته‌اند؛ به همین دلیل، با وجود پرکاری، محمود کیانوش 3/3درصد و شکوه قاسم‌نیا 5/0درصد از کلّ تصاویر را خلق کرده‌اند. شاعران از شگردهای مختلف تصویرآفرینی، مانند تشبیه‌های حسّی و انتزاعی، حسن تعلیل، تشخیص و حس‌آمیزی بهره برده‌اند. عناصر استفاده‌شده در تصویرسازی‌ها عبارت‌اند از: ویژگی‌های انسانی، طبیعت و روییدنی‌ها، اشیا، زمان و مکان، حیوانات، اصطلاحات خاص و رنگ.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Images of Nature Elements in the Poetry of Children and Adolescent Poets

نویسندگان [English]

  • Alireza Nabiloo 1
  • Maryam Baghi 2
  • Fatemeh Niazi 3
1 Professor of Persian Language and Literature, University of Qom: Corresponding Author
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Qom
3 PhD Student of Persian Language and Literature, University of Qom
چکیده [English]

The translation of Molana's books as a one of the greatest literary works of One of the main sources of imagery in the poetry of children and adolescents is the elements of nature. In this research, ten natural phenomena have been selected in the poems of 27 poets of different periods of time. The research method is library, analytical and statistical. First, the number of images used is extracted, then the contribution of each of the poets in creating the original images is determined. According to the data in Table one‚the most frequent new images are related to the rainbow (0.72), the sun and the moon (0.64) and the lowest images related to wind and breeze (0.43) and spring (0.35). In table two, the original images of each of the poets are collected. Jafar Ebrahimi 3/ 17‚ Asadullah Shabani 9/ 11, Qaisar Aminpour 8/ 8 are the most illustrative poets. Due to the nature, purpose and attention to the needs and minds of young children, poets who have written more for this group of poems, have less time to illustrate. Poets have used various imaginative techniques of sensory-abstract similes, eloquence, discernment and sensuality. In these illustrations, most of these elements have been used: human features, nature and products, objects, safe and place, animals, special terms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Images
  • elements of nature
  • poetry of children and adolescents
-­ ابراهیمی، جعفر (شاهد) (1386)، رازهایی در باد، چ1، تهران:‌کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ابراهیمی، جعفر (شاهد)  (1390)، تا کجای آسمان، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ابراهیمی، جعفر (شاهد)  (1394)، پروانه خواهر من است، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- اسلامی، مریم (1387)، نامه‌ات همین الان رسید، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- اسلامی، مریم (1393)، صدای پای لک‌لک‌ها، چ1، تهران:‌کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- اسلامی، مریم (1396)، خداحافظی در خیابان پاییز، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- امین‌پور، قیصر (1385)، مثل چشمه مثل رود، چ4، تهران: سروش.
- امین‌پور، قیصر (1386)، به قول پرستو، چ1، تهران: نشر افق.
- امین‌پور، قیصر (1387)، ظهر روز دهم، چ3، تهران: سروش.
- پاک‌آیین، پدرام (1392)، سفرنامة بویگل، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه، تهران: نگاه.
- پوروهّاب، محمود (1384)، همیشه کسی هست، چ1، مشهد: به‌نشر.
- پوروهّاب، محمود (1386)، درخت خانة ما، تهران: کتاب نیستان.
- حسن‌زاده، فرهاد (1394)، وقتش رسیده کمی پسته بشکنیم، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- حمزه‌ای، رودابه (1390)، مجموعه‌ای از مهربانی، چ2، تهران: سورۀ مهر.
- رحماندوست، مصطفی (1369)،کوچه‌های آبی، چ1، تهران: محراب قلم.
- رحماندوست، مصطفی (1393 ) بابا آمد نان آورد، چ6، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- رحماندوست، مصطفی (1396)،کاش حرفی بزنی، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- رهنما، شاهین (1392)،آبی لبخند، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- سخاوی، لطیفه،‌ منا علی‌مددی و حسین محمّدی (1399)، بررسی جادوی مجاورت در شعر کودک (با تأکید بر شعر ناصر کشاوز، شکوه قاسم‌نیا، محمّدکاظم مزینانی و نیلوفر بهاری)، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 219-250.
- سلاجقه، پروین (1386)، از این باغ شرقی، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1378)، صور خیال در شعر فارسی، چ7، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1399)، موسیقی شعر، چ20، تهران: آگه.
- شفیعی، کمال (1394)، چتری برای پرنده، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شفیعی، کمال (1396)، در سکوت ماسه‌ها، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبان‌نژاد، افسانه (1374)، شیشة آواز، چ3، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبان‌نژاد، افسانه (1394)، یک شعر بی‌طاقت، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبان‌نژاد، افسانه (1396)، چتری از گلبرگ‌ها، چ2، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبانی، اسدالله (1386)، ساز شاخه‌ها، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبانی، اسدالله (1393)، ساز من جیرجیرک، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبانی، اسدالله (1393)، پروانه و گل سر، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- شعبانی، اسدالله (1394)، رنگین‌کمان کودکان، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- صالحی، آتوسا (1386 )، دلم برای تو تنگ است، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- علاء، افشین ( 1387)، نسیم، دختر باد، چ3، تهران: قدیانی.
- علاء، افشین (1393)، به‌یاد کانون، چ1، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، چ6، تهران: سخن.
- قاسم‌نیا، شکوه (1387)، به خاطر خروسه، چ2، تهران: قدیانی.
- قاسم‌نیا، شکوه و دیگران (1376 ) آب و مهتاب، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کشاورز، ناصر (1376)،آه پونه، چ1، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کشاورز، ناصر (1394)، پر زرد قناری، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کشاورز، ناصر (1395)، کلاغ زرد، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کیانوش، محمود (1382)، طوطی سبز هند، چ2، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کیانوش، محمود (1392)، زبان چیزها، چ4، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کیانوش، محمود  (1393)، بچه‌های آسمان، چ4، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کیانوش، محمود  (1394)، جم جمک، چ1، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- لطف‌الله، داوود (1385)، پرنده و فال، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- لطف‌الله، داوود (1387)،کسی ابرها را تکان می‌دهد، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- لطف‌الله، داوود (1394)،کنار ایستگاه دل، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- محقّق، جواد (1389)، باران بهانه بود، چ2، تهران: پیدایش.
- محرّمی، رامین، خدابخش اسداللهی، شکرالله پورالخاص و پیام فروغی‌راد (1396)، بررسی و تحلیل عیوب فصاحت در شعر کودک، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 8، شمارۀ 15، صص 141-158.
- مزینانی، محمّد‌کاظم (1379)،کلاغ‌های کاغذی، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- مزینانی، محمّد‌کاظم  (1386)، سورۀ سیب، چ2، تهران: مؤسّسۀ نشر آثار امام‌خمینی.
- مزینانی، محمّد‌کاظم  (1394)، هم‌نوایی نسیم و برگ، چ1، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ملکی، بیوک (1394)، چرا تو سنگی، چ1، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ملکی، بیوک (1395)، باز با باران، چ3، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- ملکی، زیتا (1394)، زندگی با دور تند، چ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- موسویان، انسیه (1394)، چهارشنبه‌های بستنی، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- میرفخرایی، مجدالدّین (1389)، مجموعه اشعار گلچین گیلانی، گردآوری و تدوین کامیار عابدی، چ1، رشت: فرهنگ ایلیا.
- مهرپرور، ملیحه (1394)، ستاره‌ها که بیفتد، چ1، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- مرادی، مهدی (1394)، آوازهای سیب‌زمینی، چ1، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
 - یمینی شریف، عباس (1369)، نیم قرن باغ شعر کودکان، چ4، تهران: روش نو.