ارزیابی کیفیّ ترجمه عربی سیر العباد إلی المعاد سنائی غزنوی بر اساس نظریه آنتوان برمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

3 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

4 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

رابطۀ میان سرودن شعر و ترجمۀ شعر، رابطۀ تفکّر و تأمّل است. هر مترجم شعر در درجۀ اوّل، یک تأویلگر متن است و تأویل‌های خود را بازنویسی و بازسرایی می‌کند. نزدیک‌کردن خوانش‌های مترجم به متن اصلی، مستلزم شناخت جهان و زبان شاعر است. البته این به‌معنای ارائۀ معناهای بسته نیست؛ بلکه پی‌بردن به آن معنای غایی متن است که گسترۀ تأویل‌های بی‌پایان را در خود نهفته دارد؛ یعنی حسّ ناب متن. آنتوان برمن در نظریۀ گرایش‌های ریخت‌شکنانۀ خود، با هدف برجسته‌ساختن اهمیت دیگری و فرهنگ بیگانه در ترجمه و احترام به غرابت و بیگانگی متن اصلی، بر این اعتقاد است که مترجم باید از جهت شکل و محتوا، مقیّد به متن مبدأ و وفادار به آن باشد. در این جستار، با روش توصیفی- تحلیلی و از منظر مطالعات توصیفی فرایندمدار ترجمه، ترجمۀ عربی یوسف عبدالفتّاح از کتاب سیر العباد الی المعاد بر اساس هشت مورد از مؤلّفه‌های تحریف متن از دیدگاه برمن بررسی می‌شود که عبارت‌اند از: عقلایی‌سازی، واضح‌سازی، اطناب کلام، آراسته‌سازی، تخریب سیستم زبانی، تخریب اصطلاحات و عبارات، غنازدایی کیفی و غنازدایی کمّی. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد علّت اصلی انحراف ترجمۀ عربی سیر العباد الی المعاد از متن اصلی، ناآشنایی مترجم با زبان فارسی، تمایزات مربوط به ساختار دستوری و همچنین تطابق‌نداشتن کامل دامنۀ اطلاق واژه‌ها در دو زبان عربی و فارسی است که طبیعتاً ناشی از اختلاف فرهنگ، تمدّن، عادات و رسوم دو قومی است که به این دو زبان سخن می‌گویند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Qualitative Assessment of Arabic translation of Seirolebad Elalmaad based on Antoine Berman's theory

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammad Moazzeni 1
  • Ali Ansarshahri 2
  • Ali Afzali 3
  • Masoud Fekri 4
1 Tehran University
2 PhD Student of Arabic Language and Literature, University of Tehran
3 Associate Professor University of Tehran
4 Associate Professor University of Tehran
چکیده [English]

The translation of Molana's books as a one of the greatest literary works of Persian literature is considerable with the modern theories of translation's skills, structurally and contently. Antoine Berman with his theory "Endances eformantes" (deconstruction tendencies), emphasized on the importance of the others and underscored the main text and he believed that the translators must be respect the first text and be faithful toward it.  In this paper, by using Process- oriented descriptive translation studies, we examine the Arabic translation of Seirolebad Elalmaad by Yusef Abdulfattah using the eight parameters of Berman's theory: Rationalization, Clarification, Ennoblement, Glorification, and the Destruction of underlying Networks of Signification, Quantitative and Qualitative impoverishment. The conclusion shows that the main reasons of deviation in Arabic translation from Seirolebad Elalmaad belongs to:  translator's lack of acquaintance to Persian language, the grammatical and lexical differences between Arabic and Persian and naturally it is resulting from the unconformity of culture, civilization, and tradition of these two nations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seirolebad Elalmaad
  • Yusef Abdulfattah
  • Antoine Berman
  • Endances eformante

مراجع

  • احمدی، محمّدرحیم (1392)، آنتوان برمن و نظریۀ گرایش‌های ریخت‌شکنانه؛ معرّفی و بررسی قابلیت کاربرد آن در نقد ترجمه، دوفصلنامۀ نقد زبان و ادبیات خارجی، سال 6، شمارۀ 1، صص 1-21.
  • افضلی، علی و عطیه یوسفی (1395)، نقد و بررسی ترجمۀ عربی گلستان سعدی بر اساس نظریۀ آنتوان برمن، دوفصلنامۀ پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 6، شمارۀ 14، صص61-83.
  • افضلی، علی و مرضیه داتوبر (1396)، ارزیابی کیفی ترجمۀ عربی هفت‌پیکر نظامی بر اساس نظریۀ آنتوان برمن؛ مطالعۀ موردی کتاب العرائس السبع اثر عبدالعزیز بقوش، فصلنامۀ مطالعات ترجمه، سال 15، شمارۀ 58، صص 71-86.
  • افضلی، علی و مریم‌السادات منتظری (1394)، نقد و بررسی ترجمۀ‌ عربی عمر الشبلی از غزلیات حافظ، مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی حافظ، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی،صص 137-158.
  • أمطوش، محمّد (2014)، التأویل و الترجمه، عراق: دار نیبور للطباعة و النشر و التوزیع.
  • پیم، آنتونی (1393)، نگاهی دوباره به جایگاه اخلاقی مترجم، ترجمۀ میرمحمّد خادم‌نبی، فصلنامۀ مترجم، سال 23، شمارۀ 55، صص 67-79.
  • جاحظ، عمربن‌بحر ( 1979)، الحیوان، 6 جلد، تحقیق عبدالسلام هارون، بیروت: دارالهلال.
  • حسینی، سیدمحمّد (1385): نقد و نظر: ترجمۀ دیوان حافظ به زبان عربی«أغانی شیراز»، پژوهش‌نامۀ فرهنگ و ادب، شمارۀ 3، صص 55-75.
  • ددیکیوس، ک. (1371)، ترجمه: میان محدودیت و آزادی، ترجمۀ عبدالله کوثری، فصلنامۀ مترجم، سال 2، شمارۀ 6، صص 37-42.
  • دلشاد، شهرام و همکاران (1394)، نقد و بررسی ترجمۀ‌ شهیدی از نهج‌البلاغه بر اساس نظریۀ‌ گرایش‌های ریخت‌شکنانۀ‌ آنتوان برمن، دوفصلنامۀ‌ مطالعات ترجمۀ‌ قرآن و حدیث، شمارۀ 4، صص 99-120.
  • زنده‌بودی، مهران (1390)، از خود و دیگری و گرایش‌های تحریفی در گفتمان ترجمه‌شناختی آنتوان برمن تا ترجمه‌ناپذیری، فصلنامۀ مطالعات ترجمه، سال 9، شمارۀ 34، صص 23-37.
  • سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدود‌بن‌آدم (1348)، مثنوی‌های حکیم سنایی به انضمام شرح سیر العباد الی المعاد، تهران: دانشگاه تهران.
  • سیدان، الهام و سیدمحمّدرضا ابن‌الرسول (1388)، نقد و بررسی عبارات بحث‌انگیز گلستان سعدی در ترجمۀ‌ عربی آن (روضة الورد)، پژوهش‌نامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال 3، شمارۀ 2، صص 91-108.
  • الشیخ، سمیر (2010)، الثقافة و الترجمة، بیروت: دار الفارابی.
  • صفوی، کورش (1371)،‌ هفت گفتار دربارۀ ترجمه، چ11، تهران: نشر مرکز.
  • صلح‌جو، علی (1391)، گفتمان و ترجمه، چ6، تهران: نشر مرکز.
  • صمیمی، محمّدرضا (1391)، بررسی ترجمۀ داستان تپه‌هایی چون فیل‌های سفید بر اساس سیستم تحریف متن آنتوان برمن، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 65، صص 44-50.
  • عبدالفتّاح، یوسف (2000)، مثنویات حکیم سنائی، قاهره: مطابع إدارة المطبوعات و النشر.
  • کانولی، دیوید (1999)، ترجمۀ شعر، دایرة‌المعارف مطالعات ترجمۀ راتلج، ترجمۀ محمّدعلی موسوی فریدنی، فصلنامۀ زنده‌رود، شمارۀ 25، صص 113-123.
  • کریمیان، فرزانه و منصوره اصلانی (1390)، نقش وفاداری به یک نویسنده در ترجمه: بررسی مقابله‌ای ترجمه‌های قاسم روبین از آثار مارگریت دوراس، فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، سال 44 ، شمارۀ 3 ، صص 119-136.
  • مسگرنژاد، جلیل (1375)، نظری کوتاه به کتاب روضة الورد ترجمۀ عربی کتاب گلستان سعدی از استاد محمّد فراتی، نشریۀ آشنا، شمارۀ 33، صص 71-76.
  • ملکی، دودمان (1380)، بازنگری چند نظریه در ترجمۀ شعر، نشریۀ گلستانه، شمارۀ 30، ص26-27.
  • موسوی، کمال (1381)، نقد و تحلیلی بر کتاب گلستان روضة الورد، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال 2، شمارۀ 28، صص 29-42.
  • مهدی‌پور، فاطمه (1389)، نظری بر روند پیدایش نظریه‌های ترجمه و بررسی سیستم تحریف متن از نظر آنتوان برمن، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 41، صص 57-63.
  • نیکخواه نوری، امّ‌البنین، مصطفی سالاری و بهروز رومیانی (1400)، بررسی توازن واژگانی در غزل‌های سنائی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 12، شمارۀ 24، صص 205-234.
  • هادی، روح‌الله، میترا گلچین، محمّدرضا ترکی و سیما رحمانی‌فرد (1398)، انتقاد اجتماعی و بازی آیرونی در ذهن و زبان سنائی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 10، شمارۀ 19، صص 347-378.
  • هازو، ساموئل (1394)، وفاداری تا حدّ نامرئی‌شدن، ترجمۀ فریده حسن‌زاده مصطفوی، فصلنامۀ مترجم، سال 24، شمارۀ 56، صص 99-109.
  • هولمز، جیمز و همکاران (1390)، بازاندیشی ترجمه، ترجمۀ مزدک و کاوه بلوری، تهران: نشر قطره.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 14، شماره 31
خرداد 1402
صفحه 321-348

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار