بررسی توازن آوایی و واژگانی در غزلهای انوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرّس دانشگاه فرهنگیان تهران

2 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرّس دانشگاه زابل (نویسنده مسئول)

چکیده

موسیقی شعر، از عوامل زیبایی و جذّابیت متون منظوم است. این عامل در غز‌ل‌های انوری، جلوه‌ای دیگر یافته و با تکرار و توازن همراه است. انوری به‌کمک توازن آوایی و بهره‌گیری از توازن کمّی، اوزان مختلف‌الارکان زیادی را در اشعارش به کار برده که این امر، سبب افزایش ضرب‌آهنگ غزل‌های او شده است. وی با توازن کمّی، به انواع تکرار دست می‌زند؛ به‌طوری که با تکرار انواع همخوان و واکه با بسامد زیاد صامت «د» و «ر» و بهره‌گیری از مصوّت بلند «آ»، غزل‌های شورانگیزی سروده است. انوری در بحث توازن واژگانی، از انواع تکرار یک صورت زبانی کامل بهره می‌برد که این امر با تکرار انواع اسم و فعل و حرف در آغاز، میان و جایگاه قافیه، به‌خوبی مشهود است؛ به‌طوری که تکرار فعل در جایگاه قافیه، از بسامد بیشتری برخوردار است. وی تکرار کامل یک صورت زبانی را به‌شکل منادا و جمله به کار گرفته و با بهره‌گیری از تکرار یک صورت زبانی ناقص، موجب می‌شود انواع جناس را در غزل‌ به کار گیرد. این امر با تکرار جناس مضارع و خط، نمود بارزتری می‌یابد. انوری با بهره‌گیری از انواع توازن، با رعایت انواع همخوان‌ها و تکرار یک صورت زبانی کامل و ناقص، موسیقی خاصّی به غزل‌هایش بخشیده است. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی صورت گرفته است. ابتدا مباحث توازن آوایی و واژگانی را در غزل‌های انوری شناسایی و سپس ضمن تحلیل آن‌ها، بسامد هرکدام را در قالب نمودار مشخّص کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigation of phonological and lexical balance in Anvari's sonnets

نویسندگان [English]

  • Vahid Alibaygi sarhali 1
  • Omolbanin Nikkhahe Noori 2
1 Ph.D. in Persian language and literature, teacher at Farhangian University of Tehran
2 Ph.D. in Persian language and literature, teacher at Zabol University: Corresponding Author
چکیده [English]

The music of poetry is one of the most beautiful and appealing elements of poetic texts, which is found in Anvari's sonnets, which is accompanied by repetition and balance. Anvari, with the help of phonetic balance, and the use of a slight balance, used many different metaphors in his poetry, which increased the rhythm of his sonnets. He balances the types of repetitions with a slight balance so that repetitive consonants and vowels with a high frequency of consonants "D", "R" and enjoyment of the long vowel "A" are the lyrics. In the discussion of lexical balance, Anvari uses a variety of repetitions of a complete linguistic form, which is well known by repeating the types of nouns, verbs, and words in the beginning, between and in the rhyme position, so that repetition of the verb in the rhyme position is more frequent. He uses the complete repetition of a linguistic form in the form of menadas and sentences, and by using; a repetition of an incomplete linguistic form makes it possible to use a variety of puns in the sonnet, which is more pronounced with repetition of puns and lines. . Thus, it can be said that Anvari has given certain music to his sonnets using a variety of consonants and repeating a complete and incomplete linguistic form. We have identified in Anvari's sonnets, and then analyzed each of them, specifying the frequency of each in the form of graphs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anvari
  • phonetic balance
  • lexical balance
  • sonnet
  • آقاحسینی، حسین و زینب زارع (1390)، تحلیل زیباشناختی ساختار آوایی شعر احمد عزیزی، فصلنامۀ زبان و ادبیات پارسی، شمارۀ 44، ص 101-127.
  • الیوت، تی. اس. (1375)، برگزیدۀ آثار در قلمرو نقد ادبی، ترجمه و تألیف سیدمحمّد دامادی، چ3، تهران: علمی.
  • انوری، اوحدالدین محمّد (1364)، دیوان انوری، به‌کوشش سعید نفیسی، تهران: سکّه.
  • بارانی، محمّد (1382)، کارکرد ادبی زبان و گونه‌های آن، مجلۀ فرهنگ، شمارۀ 46 و 47، صص 55-70.
  • باباخانی، طاهره، علی حیدری و مسعود سپه‌وندی (1399)، انسجام در ابیات مغانه‌ای خاقانی و حافظ بر اساس الگوی نظام‌مند هلیدی، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 11، شمارۀ 22، صص 71-108.
  • باقری، مهری (1375)، مقدّمات زبان‌شناسی، تهران: قطره.
  • پویان، مجید (1391)، سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجّه بـه دیـدگاه‌هـای مـوریسگرامون، فصلنامۀ تخصـصی سـبک‌شناسـی نظـم و نثـر فارسـی (بهـار ادب)، سـال 5، شمارۀ 3، صص35-43.
  • تودوردف، تزوتان (1392)، نظریۀ ادبیات، متن‌هایی از فرمالیست‌های روس، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: دات.
  • ثمره، یدالله (1394)، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز دانشگاهی.
  • حق‌شناس، علی‌محمّد (1371)،آواشناسی (فونتیک)، تهران: آگاه.
  • خرّمشاهی، بهاءالدین (1385)، حافظ‌نامه، چ16، تهران: علمی و فرهنگی.
  • ریچاردز، ای. ا (1375)، اصول نقد ادبی، ترجمۀ سعید حمیدیان، تهران: علمی.
  • صفوی، کوروش (1394)، از زبان‌شناسی به ادبیات، ج1، چ5، تهران: سورۀ مهر.
  • صهبا، فروغ (1384)، مبانی زیبایی‌شناسی شعر، مجلۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دورۀ ٢٢، شمارۀ ٣، صص 90-109.
  • شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1384)، موسیقی شعر، چ8، تهران: آگه.
  • شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، چ13، تهران: فردوس.
  • طوسی، خواجه نصیرالدین (1369)، معیارالاشعار، به‌اهتمام جلیل تجلیل، تهران: جامی.
  • علوی مقدّم، مهیار (1381)، نظریه‌های نقد ادبی معاصر، چ2، تهران: سمت.
  • عمرانپور، محمّدرضا (1386)، اهمیت عناصر و ویژگی‌های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر، نشریۀ گوهر گویا، سال 1، شمارۀ ، صص 153-180.
  • فرشیدورد، خسرو (١٣٨٤)، دستور مفصّل امروز، تهران: سخن.
  • جعفری قریه‌علی، حمید (1401)، کارکرد تقابل‌های واژگانی در اعتبارسنجی بیت‌های ماندگار، فصلنامۀ مطالعات زبانی و بلاغی، سال 13، شمارۀ 7، صص 91- 124.
  • قویمی، مهوش (1383)، آواها و القاها (رهیافتی به شعر اخوان ثالث)، تهران: هرمس.
  • مدرّسی، یحیی (1388)، درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • شمس قیس، محمّدبن‌قیس (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّد قزوینی و مدرّس رضوی، چ3، تهران: زوّار.
  • همایی، جلال‌الدین (1394)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چ33، تهران: سخن.