تحلیل بلاغی توصیفات سه منظومۀ عامیانۀ کُردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادب فارسی دانشگاه سمنان (نویسنده مسئول)

چکیده

داستان‌های عامیانه، از جنبه‌ها و ابعاد مختلف، از جمله بُعد بلاغی شایستۀ بررسی هستند. در این مقاله، سه داستان کُردی «شورمحمود و مرزینگان»، «شیخ فرخ و خاتون استی» و «شیخ صنعان» که به‌اهتمام قادر فتّاحی قاضی گردآوری شده، از نظر بلاغی تحلیل و بررسی شده است. توصیفاتی که در این داستان‌ها آمده، متناسب با اندیشه و زندگی گویشوران کُرد، جلوه‌های بلاغی ویژه‌ای یافته است. ضمن بررسی بلاغی توصیفات داستان‌های مذکور، آن‌ها را با نمونه‌های مشابه در متون نظم فارسی و اشعار عامیانه تطبیق داده‌ایم. حاصل این تحلیل و تطبیق‌ها آن است که این سه منظومۀ عامیانۀ کُردی از نظر فکری و زبانی، شباهت زیادی به سبک دورۀ خراسانی دارند و به‌لحاظ انواع ادبی نیز از نوع غنایی هستند؛ امّا در مقایسه با نمونه‌های متون نظم فارسی، عنصر تشبیه در آن‌ها بسامد زیادی دارد. جست‌وجوهای بیشتر در تحلیل بلاغی داستان‌های مذکور نشان داد بلاغت تشبیه‌محور این داستان‌ها با بلاغت اشعار عامیانه، به‌ویژه دوبیتی‌های عامیانه، همانندی‌هایی دارد؛ امّا نمونه‌های متعدّدی نیز در این داستان‌ها وجود دارد که خاص و منحصربه‌فرد است و در حدود جست‌وجوی نگارندگان، مشابهی برای آن‌ها در ادبیات رسمی و اشعار عامیانه یافت نشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rhetorical analysis of descriptions of three Kurdish folk poems

نویسندگان [English]

  • Hasan Tabatabaei 1
  • Ferasat Dezhdah 2
1 Semnan University
2 Department of persian language and literature faculty of humanities semnan university
چکیده [English]

Folk tales can be explored from different aspects and dimensions, including rhetorical dimension. In this article, three Kurdish stories of "Shoor Mahmud and Marzingan", "Sheikh Farrokh and Khatun Esti" and "Shaykh Sanan" which have been compiled by Qaderi Fattahi Qaderi have been analyzed and analyzed rhetorically.  The descriptions mentioned in these stories have found special rhetorical effects in accordance with the thoughts and lives of Kurdish speakers.
 In addition to rhetorical study of the descriptions of these stories, we have adapted them to similar examples in Persian order texts and folk poetry. The result of this analysis and adaptation is that these three Kurdish folk systems are intellectually and linguistically similar to the Khorasani style and are rich in terms of literary types, but in comparison with the examples of Persian order texts, the simile element has a higher frequency in them.
Further searches in the rhetorical analysis of these stories showed that the simile-driven rhetoric of these stories has similarities with the rhetoric of folk lyrics, especially folk dobits, but there are also several cases in these stories that are special and unique and there are not about the same authors searching for them in official literature and folk poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetorical Analysis
  • Description
  • Sheikh Sanan
  • Sheikh Farrokh and Khatun Estehi
  • Shoormohammoud and Marznyga
-­ اورسل ارنست (1382)، سفرنامۀ قفقاز و ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- آهنی، غلامحسین (1357)، معانی و بیان، تهران: مدرسۀ عالی ادبیات و زبان‌های خارجی.
- احمدی، جمال (1395)، تاریخ ادبیات کُردی از آغاز تا جنگ جهانی اوّل، سقز: گوتار.
- انوری، محمّدبن‌محمّد (1364)، دیوان انوری، تصحیح سعید نفیسی، تهران: سکه پیروز.
- باقری، مهری (1371)، مقدّمات زبان‌شناسی، چ2، تبریز: دانشگاه تبریز.
- جامی خراسانی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1386)، مثنوی هفت اورنگ، تهران: اهورا.
- جیلت، پیتر (1397)، ولادیمیر پراپ و قصّۀ شفاهی جهانی، ترجمۀ پگاه خدیش، تهران: علمی و فرهنگی.
- دهخدا، علی‌اکبر (1345)، لغت‌نامه، تهران: مؤسّسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
- الرازی، شمس‌الدین محمّدبن‌‌قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمّدبن‌عبدالوهاب قزوینی، چ1، تهران: علم.
- رازی، نجم‌الدین (1392)، گزیدۀ مرصادالعباد، به انتخاب و مقدّمۀ محمّدامین ریاحی، چ23، تهران: علمی.
- رحیمیان، شیرمرد (1393)، سرآغاز و سیر ادبیات داستانی کُردی، تهران: رامان سخن.
- سلیمی، هاشم (1380)، نگاهی به فولکلور کُردی، فصلنامۀ مطالعات ملی، سال 2، شمارۀ 8، صص 139-168.
- سنایی غزنوی، حکیم ابوالمجد مجدودبن‌آدم (1388)، دیوان سنایی غزنوی، تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: سنایی.
- شجیعی، پوران (1340)، سبک شعر پارسی در ادوار مختلف (بخش نخست)، تهران: موسوی.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، چ6، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا  (1366)، شاعر آینه‌ها، چ2، تهران: آگاه.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا  (1391)، رستاخیز کلمات، چ1، تهران: سخن.
- صادقی شهپر، رضا (1391)، حوزه‌های پنج‌گانۀ اقلیمی‌نویسی در ادبیات داستانی معاصر ایران، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 27، صص 99-124.
- صفری، بابا (1370) اردبیل در گذرگاه تاریخ، اردبیل: دانشگاه آزاد واحد اسلامی.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، چ1، تهران: سخن.
- فرّخی سیستانی، علی‌بن‌جولوغ (1380)، دیوان حکیم فرّخی سیستانی، تصحیح محمّد دبیرسیاقی، چ6، تهران: زوار.
- فردوسی، ابوالقاسم (1393)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی‌مطلق، چ1، تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو (1388)، دستور مفصّل امروز، چ3، تهران: سخن.
- قاسمی‌پور، قدرت (1385)، درآمدی بر فرمالیسم در ادبیات، تهران: اهورا.
- کاشانی، محتشم (1387)، دیوان محتشم کاشانی، تصحیح اکبر بهاروند، چ4، تهران: نگاه‌.
- کوهی کرمانی، حسین(1347)، هفتصد ترانه از ترانه‌های روستایی ایران، تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.
- گولپینارلی عبدالباقی (1374)، نثر و شرح مثنوی شریف، ج2، ترجمه و تصحیح توفیق ه. سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- لازار، ژیلبر (1375)، وزن شعر پارتی، ترجمۀ م. میثمی، مجلۀ فرهنگ، شمارۀ 17، صص 277-310.
- محجوب، محمّدجعفر (1374)، ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران)، ج1 و 2، به‌کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
- محمّدی، حمید (1389)، آشنایی با علوم بلاغی (معانی، بیان، بدیع)، قم: هاجر.
منظومۀ شور محمود و مرزینگان (1348)، ترجمۀ قادر فتاحی قاضی، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
-­ منظومۀ شیخ فرخ و خاتون استی (1351)، ترجمۀ قادر فتاحی قاضی، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- منظومۀ کردی شیخ صنعان (1346)، ترجمۀ قادر فتاحی قاضی، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی (1384)، دیوان شمس تبریزی، تصحیح جلال‌الدین همایی، چ1، تهران: بدرقۀ جاویدان.
- مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی0)، کُرد و کردستان، ترجمۀ محمّد قاضی، تهران: نیلوفر.