معناشناسی واژه «زعم» در قرآن با تکیه بر نظریه ایزوتسو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان (نویسنده مسئول)

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مترجمی عربی دانشگاه سمنان

چکیده

برخی از واژگان قرآنی، مانند شک، زعم، ظن، مریة، ریب و... علی‌رغم قرابت معنایی، دارای ابعاد متفاوتی هستند و گاهی اوقات مترجمان را در ترجمه با خطا مواجه می‌کنند. یکی از روش‌های مناسب برای رسیدن به معنای دقیق کلمات قرآن، استفاده از روش معناشناسی است. شناخت معنای درست واژه‌هامنجر به ارائه ترجمه‌ای مناسب می‌شود. یکی از روش‌های ایزوتسو در معناشناسی، بررسی میدان معنایی است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، برمبنای نظریة ایزوتسو تلاش دارد میدان معنایی واژه «زعم» را واکاوی کند. ابتداپژوهشگران برای بررسی تطوّر معنایی طبق نظریة ایزوتسو، سراغ اشعار جاهلی رفته‌اند. سپس با تعیین واژه‌های کانونی، کلیدی و فرعی، روابط معنایی این میدان را مشخّص کرده و توزیع تکرار واژة «زعم» و مشتقّات آن را در سوره‌های مکّی و مدنی مورد بررسی قرار داده‌اند. پس از انجام پژوهش مشخّص شد بعد از نزول قرآن، بُعد بطلان در آحاد معنایی واژة زعم پررنگ‌تر شده، معنای صحیح آن، گمانِ باطل است و ذکر واژة «باطل»، تأثیر زیادی در ترجمه دارد. این بُعد معنایی با توجّه به تکرار بیشتر مشتقّات «زعم» در سور مکّی به‌دلیل گره‌ خوردن محتوا با ‌اصول دین، در مقایسه با سور مدنی که محتوای آن‌ها غالباً احکام، امور اجتماعی و... است، قابل توجیه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The semantics of the word " Za'm " (assumption) in the Qur'an based on Izutsu’s theory

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Noresideh 1
  • Seyed Reza Mirahmadi 2
  • Abolfazl Torabi 3
1 Assistant Professor of Arabic at the University of Semnan
2 Semnan University
3 Semnan University
چکیده [English]

Some Quranic words such as doubt, assumption, guess, incertitude, misgiving, etc., despite semantic similarities, have different connotative dimensions and sometimes translators make errors in the act of translation. One of the appropriate ways to reach the exact meaning of the words of the Qur'an is to use the method of semantics, through which understanding the true meaning of words leads to a proper translation. One of Toshihiko Izutsu's methods in semantics is to study the semantic field. Using a descriptive-analytical method, based on Izutsu’s theory, this article tries to explore the semantic field of the word assumption. First, the poetry of Jahiliyyah (Age of ignorance) has been examined based on the semantic evolution of Izutsu's theory. Then, by determining the focal, key and sub-words, the semantic relations of this field and the distribution of the repetition of the word "Za'm" and its derivatives in the Meccan and Medinan Surahs have been examined. The findings of this study show that after the revelation of the Qur'an, the connotative dimension of invalidity and falsehood in the semantic units of the word Za'm has become more prominent; its correct meaning equals false assumption, and mentioning the word "false" has a great effect on the translated text. This semantic dimension can be justified by considering the repetition of most derivatives of "Za'm" in Meccan Surahs Makki due to the connection of the content with the principles of religion, in comparison with Medinan Surahs, the content of which often relates to rulings, social affairs, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Semantics
  • Izutsu
  • Za'm
  • False assumption
- قرآن کریم، (1395)، ترجمة ناصر مکارم ‌شیرازی، قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم ‌شیرازی.
- اسمعیلی‌زاده، عباس و مرتضی سلمان‌نژاد (1396)، بازخوانی مفهوم شک در قرآن کریم، دوفصلنامة تفسیر و زبان قرآن، شمارة 10، صص 35-60.
- اشرف‌ عدره، احمد (1414 ق)، دیوان عبید بن ‌الأبرص، چ 1، بیروت: دار الکتاب العربی.
- ایزوتسو، توشیهیکو (1394)، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، ترجمة فریدون بدره‌ای، چ 3، تهران: فرزان روز.
- ایزوتسو، توشیهیکو (1396)، خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، چ 11، تهران: سهامی انتشار.
- پهلوان‌نژاد، محمّدرضا و علیرضا سزاوار (1387)، معناشناسی قرآن، مطالعة موردی سورة جمعه، قبسات، شمارة 50، صص 107-130.
- التبریزی، الخطیب (1412 ق)، شرح دیوان عنتره، چ 1، بیروت: دار الکتاب العربی.
- جواهری، سید محمّدحسن (1397)، روش‌شناسی ترجمة قرآن کریم، چ 5، قم: سبحان.
- حائری ‌یزدی، مهدی (1360)، کاوش‌های عقل نظری، چ 2، تهران: سهامی انتشار.
- خانجان، علیرضا (1393)، انواع معنا در ترجمه، فصلنامة مترجم، شمارة 55، صص 123-142.
- دهقانی ‌فیروزآبادی، حامد و علی راد (1395)، بررسی انتقادی دیدگاه وقوع حشو در قرآن کریم، فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، شمارة 14، صص 61-84.
- روحی ‌برندق، کاووس، علی حاجی‌خانی و محسن فریادرس (1396)، واکاوی و ارزیابی مفردات قرآن، مطالعة موردی مادّة ظن، دوفصلنامه مطالعات ترجمة قرآن و حدیث، دورة‌ 4، شمارة 8، صص 73-104.
- شاکر، محمّدکاظم (1384)، نگاهی نو به معناشناسی شک و یقین در قرآن، پژوهش دینی، شمارة 12، صص 267-284.
- صافی، محمود (1418 ق)، الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویه هامه، ج 15، چ 4، دمشق: دارالرشید.
-طباطبایی محمّدحسین (1402 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن‏، ج 4، چ 2، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات‏.
- طیّب‌حسینی، سید محمود (1390)، معناشناسی ظن در قرآن کریم، کتاب قیّم، شمارة 1، صص 41-64.
- عبدالساتر، عباس (1416 ق)، دیوان النابغه الذبیانی، چ 3، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- فارابی، ابونصر (1408 ق)، المنطقیات للفارابی، به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه، ج 1، چ 1، قم: مکتبه آیه‌الله المرعشی.
- المصطاوی، عبدالرحمن (1425 ق)، دیوان إمرئ ‌القیس، چ 2، بیروت: دارالمعرفه.
- مکارم ‌شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، ج 12، چ 10، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- نورسیده، علی‌اکبر و ابوالفضل ترابی (1399)، معناشناسی واژة مریه و مشتقّات آن در قرآن کریم براساس نظریة ایزوتسو با نقدی بر ترجمة مکارم ‌شیرازی، فصلنامة مطالعات ادبی متون اسلامی، شمارة 17، صص 103-124.
- نورسیده، علی‌اکبر، فیض‌الله‌زاده، عبدعلی و جواد ماستری‌ فراهانی (1392)، معناشناسی واژة ولی در قرآن کریم، پژوهش‌نامة نقد ادب عربی، شمارة 1، صص 151-168.
- پایگاه اینترنتی ویکی‌فقه دانشنامة حوزوی، به آدرس www.wikifeqh.ir، بخش تصوّر و تصدیق.
-زندی، محسن (1395)، چکیده‌ای از نظریة میدان معنایی ایزوتسو در تشخیص معنای واژگان دینی، http://dinonline.com/doc/article/fa/6603/.