تشبیه در اقلیمِ داستان (بررسی تشبیهات اقلیمی در داستان‌های پنج حوزة اقلیمی‌نویسی ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

چکیده

بی‌گمان، محیط زندگی هنرمند بر ذهن و زبان و به‌تبعِ آن، بر بسیاری از شگردهای بلاغی و ادبی بازتاب یافته، در آثارش تأثیر می‌نهد. از همین ‌روی در بررسی داستان‌های اقلیمی، با تشبیهاتی روبه‌رو هستیم که رنگ‌وبویی کاملاً اقلیمی دارند و متأثّر از عناصر بومی یک منطقه و زاییدة ذهنی هستند که انسی دیرینه با این عناصر بومی داشته است. در تشبیه اقلیمی، مشبّه‌به، یک عنصر اقلیمی است که از طبیعت بکرِ بومی یا دیگر عناصر بومی مرتبط با اقلیمی که داستان در آنجا می‌گذرد، گرفته شده است. مقایسة این تشبیهات در داستان‌های اقلیمیِ حوزه‌های پنج‌گانة شمال، جنوب، خراسان، کرمانشاه و آذربایجان، جالب و نشانة تمایز سبکی و فضای اقلیمی داستان‌ها است. مقاله حاضر در پی نشان دادن این‌گونه تفاوت‌ها و تمایزها در تشبیهات به‌کاررفته در داستان‌های اقلیمی به‌عنوان یک خصیصة سبکی برجسته است و می‌خواهد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آیا میان تشبیهات به‌کاررفته در داستان‌های اقلیمی مناطق مختلف، تفاوتی هست و می‌تواند یک ویژگی سبکی خاص و متمایزکنندة داستان‌های اقلیمیِ مناطق مختلف به‌شمار آید؟ چنان‌که از بررسی‌ها برمی‌آید این تفاوت و تمایزگذاری بسیار محسوس است و تشبیه اقلیمی، عنصری اصیل و مستقل و تمایزگذار در داستان‌های اقلیمی به‌شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Simile in the Realm of Story (A Study of the Regional Similes in Stories from Five Domains of Story-writing in Iran)

نویسنده [English]

  • Reza Sadeghi shahpar
Associate Professor of Islamic Azad University- Hamadan
چکیده [English]

No doubt the region and environment where artists live in, affect their minds, language and thus, many literary and stylistic techniques that come up in their works. Therefore, while considering regional stories, critics face similarities that are related to local color and regional features. Those similar elements are closely related to the local features of a region and which have had a long -held intimacy with these elements among and taking in those localities. In regional similes, figurative term is an element from the region which is often taken from the local nature or other features of the region in which the story is set. Comparing such similes in regional stories taken from the five regions of story-writing in Iran, namely north, south, Khorasan (east), Kermanshah (west) and Azerbaijan regions, is a worthwhile undertaking which highlights both the stylistic differences and the regional atmosphere affecting their creation. Thus, the present study aims at identifying the differences among the similes used in regional stories and considers such differences as major stylistic features of the stories. It also means to answer this main question whether there are important differences among the similes used in the stories from different regions or the detected differences can be taken as stylistic characteristics distinguishing stories from various regions. As our discussion would indicate, such differences and distinguishing features are quite tangible and regional similes are important elements pointing out the differences among the regional stories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • regional story
  • regional simile
  • realms of regional story-writing
  • nature elements
-‌ ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1379)، مقدّمه، ج1، ترجمه محمدپروین گنابادی، چاپ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
- افغانی، علی محمد (1368)، شادکامان درة قره سو، چاپ چهارم، تهران: نگاه و زرین.
- افغانی، علی محمد(1372)، شوهر آهو خانم، چاپ دهم، تهران، نگاه.
- الهی، اصغر (1347)، «تابستان سرد»، فصل‌های سبز، ص 141-132.
- پارسا‌پور، زهرا (1392)، نقد بوم‌گرا، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- تقوایی، ناصر (1348)، تابستان همان سال، چاپ اول، تهران، کتاب لوح.
- جامعی، هادی (1354)، گل‌آقای لُچه گورابی، چاپ اول، تهران: بهرنگ
- چوبک، صادق (1384)، تنگسیر، چاپ اول، تهران:جامه‌دران.
- حسام‌، حسن (1352)، بعد از آن سال‌ها‌، چاپ اول [بی‌جا]: گلشایی.
- حسام‌، حسن(2535)، کارنامة احیا‌، چاپ اول، تهران: جاویدان.
- حسام، محسن (2535)، پرنده در باد، چاپ اول، تهران: جاویدان.
- خاقانی، افضل‌الدین بدیل (1382)، دیوان، به کوشش ضیاءالدین سجّادی، چاپ هفتم، تهران: زوّار .
- خاکسار، نسیم (1358)، گیاهک، چاپ سوم، تهران: شباهنگ.
- دانش آراسته، مجید (1351)، روز جهانی پارک شهر و زباله‌دانی، چاپ اول، تهران: میرا.
- درویشیان، علی اشرف (2536)، از این ولایت، چاپ سوم، تهران: نوبهار.
- درویشیان، علی اشرف ( 1385 الف)، آبشوران، چاپ اول، تهران: چشمه.
- درویشیان، علی اشرف( 1385ب)، فصل نان، چاپ اول، تهران: چشمه.
- درویشیان، علی اشرف(1386)، همراه آهنگ‌های بابام، چاپ دوم، تهران: چشمه.
- دریابندری، نجف (1341)، «مرغ پاکوتاه» آرش، دوره اول، شماره 1، ص 13-4.
- دولت‌آبادی، محمود (1358)، جای خالی سلوچ، چاپ اوّل، تهران: آگاه.
- دولت‌آبادی، محمود(1373)، کلیدر، ج اوّل، چاپ دهم، تهران: فرهنگ معاصر.
- دولت‌آبادی، محمود(1383الف)، گاواربان، چاپ اول، تهران: نگاه.
- دولت‌آبادی، محمود(1383ب)، آوسنة باباسبحان، چاپ اول، تهران: نگاه.
- دولت‌آبادی، محمود(1383ج)، عقیل عقیل، چاپ اول، تهران: نگاه.
- دولت‌آبادی، محمود( 1383د)،  با شبیرو، چاپ اول، تهران: نگاه.
- دولت‌آبادی، محمود(1384)، ادبار وآینه، چاپ اول، تهران: نگاه.
- دولت‌آبادی، حسین (1357)، کبودان، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
- رادی، اکبر (1383)، جادّه، چاپ اول، تهران: قطره.
-  زرّین‌کوب، عبدالحسین (1380)، آشنایی با نقد ادبی، چاپ ششم، تهران: سخن.
- ساعدی، غلامحسین (1377 الف)، عزاداران بیل، چاپ چهاردهم، تهران: قطره.
- ساعدی، غلامحسین(1377ب)، ترس و لرز، چاپ اول، تهران: قطره.
- ساعدی، غلامحسین(1378)، توپ، چاپ اول، تهران: قطره.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، صور خیال در شعر فارسی، چاپ یازدهم، تهران: آگه.
- شیری، قهرمان (1387)، مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران، چاپ اول، تهران: چشمه.
- صادقی شهپر (1389)، «نخستین رمان اقلیمی در داستان‌نویسی معاصر ایران» کتاب ماه ادبیات، مرداد، شماره40، ص 39-35.
- طالبی، فرامرز (1357)، رحمان در راه، چاپ اول، تهران: پویش.
- طیاری، محمود (1350)، صدای شیر، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
- طیاری، محمود(1344)، طرح‌ها و کلاغ‌ها، چاپ اول، رشت: چاپ نو.
- علیزاده، غزاله (2535)، بعد از تابستان، چاپ اوّل، تهران: کتاب موج.
- غریفی، عدنان (2535)، شنل‌پوش در مه، چاپ اول، تهران: نیل.
- غریفی، عدنان(1386)، مادر نخل، چاپ اول، تهران: چشمه.
- فقیری، امین (1347)، دهکده پر ملال، چاپ اول، تهران: سپهر.
- فقیری، امین(2536)، کوفیان، چاپ دوم، تهران: سپهر.
- گرگانی، فخرالدین اسعد (1377)، ویس و رامین، تصحیح محمّد روشن، چاپ اوّل، تهران: صدای معاصر.
- گری، مارتین (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمة منصوره شریف‌زاده، ویراستار: مهران کندری، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- متنبّی، احمد بن حسین (1387)، دیوان متنبّی، ج2، ترجمه‌ علیرضا منوچهریان، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
- محمود، احمد (1357)، همسایه‌ها، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
- محمود، احمد( 1383)،  پسرک بومی، چاپ پنجم، تهران: معین.
- محمود، احمد( 1385)، زائری زیر باران، چاپ هفتم، تهران: معین.
- مشتاق مهر، رحمان و رضا صادقی شهپر (1389)، «ویژگی‌های اقلیمی و روستایی در داستان‌نویسی خراسان»، جستارهای ادبی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش168، بهار،ص 108-81.
- مشتاق مهر، رحمان و رضا صادقی شهپر(1389)، «ویژگی‌های اقلیمی در داستان‌نویسی شمال ایران»، پژوهشنامة زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، دانشگاه اصفهان، ش16، زمستان، ص56-29.
- مؤذن، ناصر ( 1352)، رقص در انبار، چاپ اول، تهران، کتاب میرا.
- مؤذن، ناصر(2536)، شب‌های دوبه‌چی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
- میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی(ذوالقدر) (1377)، واژه‌نامة هنر داستان‌نویسی، چاپ اول، تهران: کتاب مهناز.
- نوری، علی و علی قره‌خانی (1390)، تشبیهات اقلیمی در داستان‌های شمال و جنوب ایران، پژوهشنامة زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، شماره 20، زمستان، ص196-175.
- نوشین، عبدالحسین (1384)، خان و دیگران، چاپ اول، تهران: قطره.
- یاقوتی ، منصور (1358)، با بچه‌های ده خودمان، چاپ پنجم، تهران: پیوند.
- یاقوتی ، منصور(2535)،  چراغی بر فراز مادیان کوه، چاپ دوم، تهران: شبگیر.
-یاقوتی ، منصور(2536 الف)، مردان فردا، چاپ اول، تهران: شبگیر.
- یاقوتی ، منصور(2536 ب)، سال کورپه، چاپ اول، تهران: شباهنگ.
-Abrams, M.H, (1993) A Glossary of literary terms, 6 ed, cornell university.
-Baldick, chris, (1990) The concise oxford Dictionary of literary trans, 1 ed.  oxford university.