بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی با ‏ساختارگرایی و نقد نو

نویسندگان

چکیده

عبدالقاهر جرجانی، بلاغی شهیر ایرانی در قرن پنجم با دو کتاب مهم خود، ‏‏«اسرارالبلاغه» و به خصوص «دلائل‌الاعجاز»، انقلاب بلاغت عرب را رقم زد. در ‏قرن حاضر پس از تلاش‌های محمد عبده در مصر برای احیای تفکر علمی ‏اسلامی، تصحیح و چاپ آثار جرجانی رونق یافت. بلافاصله بعد از آن، تازگی و به ‏روز بودن بسیاری از آرائش مورد توجه قرار گرفت و جست‌وجوی مشترکات نظری ‏و عملی او با زبان‌شناسی و فلسفه زبانی مدرن به شکل گسترده آغاز شد. این ‏تلاش که شاید اکنون به نیمه رسیده باشد، منجر به یافتن برابرنهادهای بسیاری ‏برای آرای او شده و نتایج قابل توجهی در پی داشته است. بعضی از این همانندی‌ها ‏نیز که عمدتاً از سوی محققان عرب طرح شده‌ است، آمیخته به خطا یا نوعی ‏تعصب و احساس کهتری بوده و در نتیجه مستلزم نقد و بررسی است. ‏
این مقاله در پی آن است که با نگاهی نقادانه، تعدادی از آراء جرجانی در ‏کتاب دلائل‌الاعجاز را که مجموعا به‌نام «نظریه نظم» شهرت یافته در مقابل ‏بعضی مشترکات طرح شده در زبان‌شناسی ساختارگرا و نقد نو بسنجد و به نقد و ‏بررسی این مشترکات بپردازد. لفظ و معنی، محور جانشینی و هم‌نشینی و تفاوت ‏زبان و کلام، از اهم مباحثی هستند که مجرای پیوند جرجانی با زبان‌شناسی معاصر ‏به شمار می‌آیند. ‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Equivalences between Ideas of Abd al-‎Qahir al-Jurjani and Structural Linguistics ‎and the New Criticism

چکیده [English]

Abd al-Qahir al-Jurjani (400 – 471 AH / 1078 AD), the ‎celebrated Persian rhetorician and grammarian, inaugurated ‎the Arab linguistic revolution through his seminal works, ‎namely Asrar al-Balaghah (The Secrets of Elucidation) and ‎particularly Dala'il al-I'jaz (Intimations of Inimitability). In ‎the recent century, after efforts of Muhammad Abduh in ‎Egypt to revive the Islamic scientific thought, editing and ‎printing of Jurjani’s scripts was prospered. Immediately after, ‎the novelty of his ideas drew the attention of many scholars, ‎and initiated a widespread quest to find the similarities of his ‎ideas with modern linguistics, in theory and practice. This ‎endeavor which perhaps is in its midway, led to find many ‎equivalences and has produced remarkable results.‎
It is the aim of this article to analyze some ideas of ‎Jurjani from Dala'il al-I'jaz which collectively are known as ‎‎“The Theory of Nazm”, and deliberate those equivalences ‎with structural linguistics and the new criticism. Word (lafẓ) ‎and meaning (maʿānī), the syntagmatic and paradigmatic ‎axes, and differences of langue and parole are the most ‎important topics that inter-relate Jurjani with contemporary ‎linguistics. The principal equality of Jurjani and structural ‎linguistics is his perception of language as a system of ‎communication.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abd al-Qahir al-Jurjani
  • Theory of Nazm
  • linguistic
  • Rhetoric
  • ‎Structural Linguistics
  • New Criticism