آموزه‌های تربیتی استعاره‌ شناختی بهار در مثنوی مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

در این پژوهش، آموزه­های تربیتی مبتنی بر استعاره شناختی «بهار»، در مثنوی مولوی بررسی می‌شود. این آموزه­ها در مثنوی، اغلب در قالب تعلیم و رهنمود مراد و شیخ کامل به سالک و برای تربیت او آمده است. مفاهیمی نظیر «نفس و کلام مردان»، «رستاخیز»، «ولی کامل»، «جان عاشقان»، «عقل کلی»، «بسط و لطف الهی»، «انقلاب و تحول احوال درونی»، «اسم محیی» و «رضایت اولیا» در قالب استعارۀ مفهومی «بهار» آمده­اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی- ‌تحلیلی و به شیوۀ استقرایی، به دنبال پاسخ­گویی به ‌‌این پرسش است که استعاره شناختی «بهار» در مثنوی مولوی، کدام آموزه­های تربیتی را دربر می­گیرد؟ برخی از مؤلفه­های دستاورد ‌‌این پژوهش بدین شرح است: رهایی از قید آب و گِل، برتری قلمرو جهان درونی، پذیرش عیب و خطای خود، تدریجی بودن تکامل روحی انسان، رعایت ادب در مقابل ولیّ مرشد، پرهیز از استغنا در برابر ولیّ مرشد، دمیده­ شدن روح نشاط و سرور در قلب بشر و رهایی او از دام نومیدی و رنج، آشکار شدن حقیقت روحانی انسان از طریق آزمون و ابتلا.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pedagogical teachings of the Cognitive Metaphor of Spring in Rumi’s Mathnavi

نویسندگان [English]

  • Hojjat Allah Omidali 1
  • Fatemeh Soltani 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature, Arak University, Arak, Iran. Corresponding Author
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Arak University, Arak, Iran.
چکیده [English]

The present research studied the pedagogical teachings of the cognitive metaphor of spring (season) in Mathnavi, using a descriptive-analytical and deductive method. These teachings are offered within the framework of the teachings and guidance of Murad and the perfect shaikh for the education of the salik. Concepts such as man's breath and speech, resurrection, perfect wali, soul of the lover, universal intellect, divine expansion and grace, evolution of internal states, reviving name, and satisfaction of virtuous men are represented in the form of the cognitive metaphor of spring. The findings of the study suggest the following components; getting rid of materialistic aspects of life, dominance of the internal world, acceptance of one's liability and fault, gradual nature of human spiritual perfection, observing politeness before the guiding wali, avoiding needlessness in front of the guiding wali,‌ infusion of happiness and delight in human heart, doing away with disappointment and agony, and the emergence of the spiritual reality of man through examination and affliction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive metaphor
  • spring
  • education
  • perfect wali
  • salik

مراجع

  • ابن‌عربی (بی‌تا). فتوحات مکیه. بیروت. دارالصادر.
  • اسپرهم، داوود و سمیه تصدیقی (1397). «استعاره شناختی عشق در مثنوی مولانا». متن پژوهی. (76). 114-87.
  • افراشی، آزیتا (1390). «روندهای جدید پژوهش در معنی­شناسی شناختی». پژوهشگران. (23). 254-238.
  • امیدعلی، حجت اله (1400). «تحلیل خشم در مثنوی مولوی بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف». متن پژوهی ادبی. 25. 85-60.
  • انقروی، رسوخ‌الدین اسماعیل (1348). شرح کبیر انقروی بر مثنوی مولوی. ترجمة عصمت ستارزاده. ج3. تهران: دهخدا.
  • بهنام، مینا (1389). «بررسی استعاره مفهومی نور در دیوان شمس». نقد ادبی. (10). 114-91.
  • خاتمی، احمد؛ کاردان، صدیقه (1396). «بررسی نمادهای ابدال در حکایت دقوقی». ادبیات عرفانی. (26). 142-115.
  • رضایی، فخرالدین و لیلا ‌هاشمیان (۱۳۸۹). «تاملی در قبض و بست عارفانه». نشریه عرفانیات در ادب فارسی. (۴). 72-79.
  • زمانی، کریم (1386). شرح جامع مثنوی مولوی. تهران: اطلاعات.
  • زرین‌فکر، مژگان و همکاران (1392). «استعاره مفهومی رویش در معارف بهاء ولد». ادبیات عرفانی. (9).172-137.
  • سلطانی، فاطمه؛ میرهاشمی، طاهره (1398). «بررسی استعاره مفهومی «جهان هستی، درخت است» در متون عرفانی». ادبیات عرفانی. (20). 31-7.
  • شریفی مقدم، آزاده؛ ایران نژاد، میترا؛ ابوالحسنی­زاده، وحیده (1400). «الگوی استعاری «نمونه اعلای عشق» در پیکره لیلی و مجنون بر اساس الگوی عشق کووچش». دانشگاه سمنان: مطالعات زبانی و بلاغی. 12(26). 284-261.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
  • علاّمی. ذوالفقار (1395). «تحلیل شناختی استعاره مفهومی جمال در مثنوی و دیوان شمس». دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی. 80. 159-17.
  • فولادی، محمد؛ یوسفی، محمدرضا (1383). «جایگاه عقل و مراتب آن در مثنوی مولوی». پژوهش‌های فلسفی کلامی. 111-81.
  • قیصری، داوود بن محمود (۱۳۸۷). شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی. ترجمه محمد خواجوی. تهران: مولی.
  • لیکاف، جرج (1390). نظریه معاصر استعاره. با همکاری گروهی از مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی. چاپ دوم. تهران: سوره مهر.
  • گندمکار، راحله و امید طبیب زاده (1396). «بررسی مجاز در زبان فارسی بر مبنای نظریه مفاهیم و الگوهای شناختی». زبان پژوهی. 23. 176-151.
  • لیکاف، جرج و مارک جانسون (1396). استعاره‌هایی که باور داریم. ترجمه راحله گندمکار. تهران: نشر علمی.
  • مرتضائی، سید امیرحسین؛ فتوحی، محمود (1400). «استعاره مفهومی و فردیت خلاق ادبی». دانشگاه سمنان: مطالعات زبانی و بلاغی. 12(24). 204-175.
  • مولوی، جلال­الدین بلخی (1380). گزیدۀ غزلیات شمس. به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی. چ14. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
  • مولوی، جلال­الدین بلخی (۱۳۷۴). فیه ما فیه. تصحیح جعفر مدرس صادقی. تهران: مرکز.
  • مولوی، جلال­الدین بلخی (1386). مثنوی معنوی. تهران: هرمس.
  • نسفی، عزّ الدین (1391). کشف الحقائق. تصحیح سید علی اصغر میرباقری فرد. تهران: سخن.
  • ولی­ زاده پاشا، لیلا (1397). «مفهوم‌سازی عشق در غزلیات شمس و بررسی ارتباط آن با مضامین قرآنی از ‏دیدگاه معنی‌شناسی». پژوهش­های ادب عرفانی. 37. 36-1.
  • هاشمی، زهره (1389). «نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون». ادب‌پژوهی. 12. 140-119.
مطالعات زبانی و بلاغی
دوره 16، شماره 39
فروردین 1404
صفحه 211-246

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار